رویکرد راهبردی به ساماندهی سکونتگاههای حاشیه نشینی با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی

طی دهه های اخیر به تدریج محلات نابسامان و سکونت گاه های غیر رسمی به طور عمده در حاشیه کلان شهرها و شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و در نتیجه ناکارآمدی نظام های برنامه ریزی توسعه شکل گرفته و گسترش یافته است. این سکونت گاه ها با مسائلی چون غلبه قطعه بندی زمین و مسکن نامتعارف،کمبود زیر ساخت ها و خدمات پایه شهری، بالا بودن تراکم نسبی خانوارها، نداشتن تنوع قشربندی اقتصادی- اجتماعی، استقرار در زمین های پر خطر و درجات بالایی از فقر و محرویت های اجتماعی در عین وجود پیوستگی کارکردی با فعالیت ها و خدمات پایه ی وابسته به شهر اصلی(با خصلت رابطه مرکز - پیرامون) مواجه هستند. پیدایش اسکان غیر رسمی گویای وجود موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاست های کنونی در تامین مسکن و خدمات رسانی لازم مرتبط با آن برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان است. همچنین در سطح خرد نیز ضعف مدیریت شهری را نشان می دهد. سکونتگاه های غیررسمی بخشی از بافت شهری هستند هعمدتا مهاجرین روستایی و تهیدستان شهری را در خود جای داده اند و بدون مجوز و خارج از برنامه ریزی طرحهای جامع و تفصیلی در درون و خارج از محدوده قانونی شهرها به صورت خودروبه وجود آمده اند. با سیمایی نازیبا، خدمات ناکافی و ساکنان کم توان و مشاغلی نامطمئن که محیطی آماده برای پذیرش نابهنجاری های اجتماعی و باز تولید فقر را فراهم می سازند و خطرپذیری بالایی در برابر سوانح طبیعی دارند.هدف اصلی پژوهش حاضر رویکرد راهبردی به ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی با روش توصیفی- تحلیلی می باشد. نتیجه پژوهش نشان در ایران در مواجهه با این نواحی، تاکنون راهکارهای مختلفی امتحان شده است؛ تخریب، جابجایی، مکان و خدمات، بهسازی، توانمندسازی از جمله ی این راهکارها بوده اند. اما، هیچکدام از راهکارهای ذکر شده، نتوانسته اند منجر به ساماندهی پایدار این محلهها شوند. در نتیجه برای رفع مشکلات سکونتگاه های غیررسمی قبل از هر چیز باید از شکل گیری این سکونتگاه ها در داخل و یا بیرون محدوده شهرها جلوگیری نمود، و می توان گفت سکونتگاه های غیر رسمی به عنوان پدیده ای با ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فضایی گسترده، معلول شهرنشینی مدرن و گفتمان پیشرفت در عصر روشنگری است که الگوی توسعه پایدار شهری را به چالش می کشد.

Keywords:

تراکم , سازها شهری , توسعه , کلانشهرها , حوزه خدمات شهری , کلانشهرها