تحلیل عناصر فلسفی و معرفت شناختی تحول و پویایی در فقه و حقوق اسلامی

موضوع محوری این مقاله طرح این نظر است که فراتر از پارادایم ظاهری تعارض و تهافت میان فقه وفلسفه در حوزه علوم اسلامی، تعامل و تهاتری تاریخی و پایدار وجود دارد که از سرچشمه ها و بسترهای اصیل هر یک از دو حوزه الهام گرفته است. پیوند فقه و فلسفه در محل تلاقی دو رویکرد عملگرایانه فقها و روش عقلی-نظری فلاسفه اسلامی تقریبا منقطع شده و این دو از یکدیگر فاصله گرفته اند. بر این اساس موضوع اصلی بحث بررسی دو رویکردی است که از تحلیل گفتمان حکمت اسلامی به دست آورده ایم. نخست رویکرد معرفت شناختی که نوعا معطوف است به انسانی کردن فلسفه اسلامی، و دیگر رویکرد پدیدارشناختی که حکمت عملی و عقل گرایی را به جهان تفکر ارائه کرد. سخن ما این است که این دو رویکرد همواره موجد الهام و پویندگی ذاتی در تدوین فقه و حقوق بوده اند. در تحلیل نحوه تاثیر پذیری فقه اسلامی و حقوق جامعه اسلامی از این رویکردها به بیان عناصر زمینه ای در فقه اعم از تاریخی و محتوایی خواهیم پرداخت. در این تحلیل حکمت عملی با تکیه بر اصول اخلاق و مدنیت قواعد کلی عدالت اجتماعی (قضایی، اقتصادی، سیاسی) را پیشنهاد می کند. به عنوان نتیجه بحث این مقاله علاوه بر تبیین اصول نظری مربوط به عملکرد حکمت در فقه به توصیف گفتمان انتقادی حکمت و فقه و رسالت متفکرین اسلامی در توسعه مفهومی و معرفتی حوزه فقه و فلسفه حقوق خواهد پرداخت.

Keywords:

فلسفه اسلامی , حقوق اسلامی , معرفت شناسی , نظریه فقهی , عقل گرایی