بی علقگی در زیبایی شناسی ابن سینا و تحلیل آن با بی علقی در زیبای شناسی کانت

بی علقگی یا داوری آزاد در زیبایی شناسی به­ معنای لابشرط ­­بودن یا فاقد هرگونه علاقه بودن احکام زیبایی شناسی نسبت ­به احکام شناختی، اخلاقی، سودمندی است. احکام زیبایی شناسی به­ نحوی ضروری صرفا از عین، نه از تصور مفهوم، خیر یا فایده مندی حاصل می شوند و بررسی آثار ابن سینا نشان می دهد او بر استقلال یا بی علقگی ادراک لذت تاکید کرده است. وی در مسئله لذت به ملائمت، یعنی خوشایندی اشاره کرده و آن را کمال و خیر قوه مدرکه یا فعل خاص قوه مدرکه دانسته است. ازنظر ابن ­سینا لذت فقط به دلیل ملائمت حاصل می شود و هیچ چیز دیگری اعم­از گزاره های معرفتی و اخلاقی در حصول ملائمت یک قوه و به عبارتی، لذت یک قوه دخیل نیست. او ادراک زیبایی را مشروط و منوط به حصول ملائمت یا لذت دانسته است و بنابراین، داوری آزاد در ادراک لذت در زیبایی شناسی وی نیز وجود دارد؛ علاوه ­بر آن، او معتقد است زیبا فقط به ­خاطر زیبایی­اش انتخاب می شود و مورد ستایش و لذت قرار می گیرد؛ نه چیز دیگر. کانت در تبیین قوه حکم یا زیبایی شناسی، بی علقگی یا داوری آزاد را یکی از اصول چهارگانه حکم به زیبایی دانسته و آن را به­ صورت مجزا تبیین کرده است؛ اما آنچه در این حوزه مطرح کرده، بسیار گسترده تر، صریح تر و منسجم تر از چیزی است که ابن سینا به آن اشاره کرده است. از این جهت در پژوهش حاضر کوشیده­ ایم با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن تبیین بی علقگی در لذت شناسی و به ­تبع آن، زیبایی شناسی ابن سینا این موضوع را با مفهوم بی علقگی در اندیشه کانت نیز مقایسه کنیم. یافته ­ها نشان می دهند بی علقگی موردنظر کانت، همان مفهومی است که نزد ابن سینا وجود داشته و بنابراین می توان گفت ابن سینا قبل­از کانت به این مطلب اشاره کرده؛ اما به ­دلیل مطرح ­نشدن اندیشه او در یک نظام زیبایی شناسی، به آن توجهی نشده است.

Keywords:

ابن سینا , بی علقگی , زیبایی شناسی , لذت , کانت