کاربرد ایزوتوپ های پایدار و هیدروژئوشیمی بمنظور بررسی منشا و تغییرات کیفی منابع آب حوضه ی آبریز دریاچه زریوار

دریاچه ی زریوار، واقع در شمال غرب شهرستان مریوان، استان کردستان، یکی از مهم ترین دریاچه های آب شیرین ایران است که حفاظت و بررسی منابع آب موجود در حوضه ی آبریز آن ضروری می باشد. در این تحقیق، به منظور ترسیم خط ایزوتوپی اکسیژن (δ۱۸O) نسبت به دوتریم (δ۲H)، پی بردن به منشا توده های باران زا و رابطه بین منابع آب های سطحی و زیرزمینی، بررسی فرایندهای کنترل کننده ی شیمی آب و تعیین منشا کاتیون ها و آنیون ها، ضمن اندازه گیری پارامترهای (TDS, EC, pH وT) در صحرا، از آب های جوی، سطحی (دریاچه) و زیرزمینی حوضه ی آبریز دریاچه نمونه برداری شده است. بر اساس نتایج ایزوتوپی نمونه های آب باران، برای اولین بار رابطه خط ایزوتوپی آب های جوی منطقه مریوان به صورت δ۲H=۷.۵ δ۱۸O+۹.۱ تعیین شده است. میانگین مقدارδ۱۸O در آب های جوی، زیرزمینی و دریاچه به ترتیب ۳/۸-، ۰/۷- و ۵/۵ درصد و میانگین مقدار δ۲H در این منابع آبی به ترتیب ۶/۵۳-، ۲/۴۲- و ۹/۱۶ درصد می باشد. داده های ایزوتوپی نشان می دهند که آب های زیرزمینی منطقه از نزولات جوی منشا گرفته و بسیار کم تحت تاثیر تبخیر قرار گرفته اند. اما آب دریاچه تحت تاثیر شدید تبخیر بوده است. با توجه به دوتریم مازاد (d) منشا ریزش های جوی اغلب توده های باران زا مدیترانه ای می باشند. بررسی های هیدروژئوشیمیایی نشان می دهد که عامل اصلی کنترل کننده ی شیمی آب در منطقه هوازدگی سنگ ها بوده، و منشا کاتیون ها و آنیون ها در آب دریاچه و آب زیرزمینی منطقه اغلب طبیعی، ولی بعضی از یون ها (Cl-, SO۴۲-) در آب دریاچه علاوه بر طبیعی منشا غیر طبیعی (ناشی از فاضلاب ها و کودهای شیمیایی) نیز دارا می باشد. نمایه های اشباع نمونه های آب بیان کننده ی مقدار پایین کانی های تبخیری و زمان ماندگاری کم آب در آبخوان دشت مریوان می باشد. آنالیز خوشه ای پارامترهای کیفی آب و مکان های نمونه برداری نشان می دهد که آب های زیرزمینی اطراف دریاچه اغلب از نظر کیفی شبیه هم و آب دریاچه جز شمال و جنوب آن کیفیت نزدیک به هم را نشان می دهد و احتمالا بیشترین نشت آب زیرزمینی از سمت غرب و شمال به درون دریاچه صورت می گیرد. همچنین با توجه به بررسی تحلیل عاملی در منطقه ۳ عامل اصلی۳۰/۸۳ درصد تغییرات کیفی آب منطقه را کنترل می کنند.

Keywords:

ایزوتوپ های پایدار , نمایه های اشباع , دشت مریوان , آنالیز خوشه ای