بررسی نقش نظارتی دستگاه عکاسی در عصر قاجار با تکیه بر مفهوم انسان میانگین

خلاصه عکاسی به عنوان پدیده ای نوظهور در میانه ی سده ی نوزدهم، به نوعی فرزند مدرنیته محسوب می شد. دیری نگذشت که این ابزار در خدمت ماموریت های مدرنیستی قرار گرفت که یکی از آن ها، نظارت بر تن اجتماعی بود؛ مفهومی که زاده ی همین عصر بود. گفتمان قدرت، آپاراتوس عکاسی را برای انجام این بررسی و تولید دانش جدید بسیار مناسب دید. با ورود اختراع جدید فرانسوی به دربار قاجار، شاه شیفته ی عکاسی، عکاسانی را به خارج دربار روانه کرد تا به ثبت ممالک محروسه بپردازند. علاوه بر ماموریت های عکاسانه جهت ثبت مکان نگارانه، ثبت افراد عجیب در دستور کار عکاسان قرار گرفت. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی انجام شده، گروه های غیرمعمول در عصر ناصری را به پنج دسته ی مختلف تقسیم نموده و با تشریح هر کدام از این گروه های حاشیه ای، توضیح داده که چطور این افراد به عنوان انسانی غیرمیانگین لحاظ می شوند. همچنین نتیجه شد که در کنش میان عکاس و اشخاص غیر عادی این زمان، عکاسان از تمهیداتی نظیر حاشیه نویسی جهت غلبه بر شخصیت اجتماعی افراد استفاده می کردند و آنها را از سطح سوژگی تا حد ابژگی تنزل می دادند.

Keywords:

کلمات کلیدی: عکاسی قاجار , فوکو , گفتمان قدرت , تن اجتماعی , انسان میانگین , نظارت اجتماعی