بررسی تحرک اجتماعی و شایسته سالاری در دوره صفویه (با تکیه بر نهاد وزارت)

تجربه، خانواده، استعداد، رابطه و حمایت از صفویه مهم ترین عوامل دستیابی به منصب وزارت اعظم در دوره صفوی بود. نقش خانواده از سایر عوامل مهم تر بود. زیرا بخش اعظم وزرای این دوره از اقشار بالای جامعه برخاسته بودند و موقعیت خانوادگی سایر عوامل را تحت تاثیر قرار می داد. وزرایی که به دلیل برخورداری از تجربه و استعداد انتخاب می شدند، عمدتا اشخاصی توانا و شایسته بودند، اما بخش قابل توجهی از وزرا با اتکا به پایگاه خانوادگی و روابطشان با امرا و درباریان به منصب وزارت دست پیدا می کردند و فاقد شایستگی کافی بودند. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از روش تاریخی و نظریه های جامعه شناسی میزان تحرک اجتماعی و شایسته سالاری در دوره صفوی را مورد ارزیابی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد هرچند جامعه دوره صفوی انعطاف پذیر بود، علی رغم تصور رایج به اندازه کافی شایسته سالار نبود. موانع زیادی در مسیر شایسته سالاری وجود داشت. نیمی از سی وزیر این دوره از شایستگی کافی برخوردار نبودند و تنها هشت تن از آنها به معنی واقعی کلمه شایسته بودند.  

Keywords:

Safavids , vizierate , social mobility , meritocracy , صفویه , وزارت , تحرک اجتماعی , شایسته سالاری