مدلی برای ارزیابی خودرو با استفاده از رویکرد تصمیم گیری چند معیاره گروهی : از سلسله مراتبی خطی (AHP) تا شبکه غیر خطی (ANP)

سالهاست صنعت ساخت خودرو وارد کشور ما شده است اما تا چندی پیش این صنعت بدون هیچگونه پیشرفت و ارتقا و صرفاً بر مبنای همان تکنولوژی قدیمی وارداتی به کار خود ادامه می داد. تااینکه از چند سال پیش کارخانجات خودروساز داخلی حرکتی رو به رشد را آغاز نمودند که طی آن علاوه بر مونتاژ و ساخت قطعات ساده که در گذشته انجام میشد، اقدام به ساخت قطعات پیچیده، و مهمتر از آن طراحی و ساخت محصولاتی جدید کردند که یکی از دستاوردهای آن تولید خودرو ملی بوده است. بنابراین می توانیم ادعا کنیم کشور ما تکنولوژی ساخت خودرو را کسب و بومی نموده است، اما آیا محصولات این تکنولوژی بومی قادر به رقابت با محصولات خارجی هستند؟ آیا زمزمه های جهانی شدن پایه های این صنعت نوپا را متزلزل نخواهد نمود؟ برای پاسخ به این سوالات و نیز سوالاتی از این قبیل بهترین راه، بررسی و مقایسه موقعیت خودروسازان داخلی و محصولات آنها با رقبا و محصولات خارجی از طریق شنیدن صدای مشتری (Voice Of Customer) می باشد چراکه کیفیت همان چیزی است که مشتری می خواهد. شناخت معیارهای مورد نظر مشتریان، بررسی نقاط ضعف و قوت محصولات از طریق مقایسه با رقبا و نهایتاً ارائه راهکارهایی از طریق متدلوژی بهبود و مدیریت کیفیت سه گام اساسی در جهت ارتقاء محصولات می باشند. در این مقاله دو گام اول مورد بررسی قرار می گیرند. از آنجا که در اکثر خانواده ها اتومبیل، گران قیمت ترین دارایی پس از مسکن به شمار می رود، تصمیم گیری در مورد آن به هنگام خرید، برای خانواده ها از اهمیت خاصی برخوردار است. برای اتخاذ تصمیماتی از این قبیل، که معیارهای مختلفی در آنها مد نظر قرار می گیرند، از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) استفاده می شود. از جمله مهمترین و کاربردی ترین این تکنیک ها عبارتند از : فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نیز در شرایطی خاص، فرایند تحلیل شبکه (ANP). در این مقاله پس از بیان مقدمه ای از دو روش فوق، ابتدا معیارهای ارزیابی یک اتومبیل با در نظر گرفتن منابع مختلف تعیین شده است. سپس با استفاده از رویکرد تصمیم گیری چند معیاره گروهی و تکنیک AHP گروهی، به محاسبه وزن معیارها و زیرمعیارها اقدام گردیده است. به دلیل تعداد زیاد معیارها و زیرمعیارها و در نتیجه حجم بالای مقایسات زوجی که باعث خستگی و بی دقتی تصمیم گیرندگان می گردید و نیز با توجه به ملموس بودن معیارها، روشی پیشنهاد شد که در آن همه معیارهای همسطح در یک مرحله ارزیابی و امتیازدهی می شوند. با استفاده از میانگین هندسی قضاوت گروه را بر اساس قضاوت افراد به دست آوردیم. اما از آنجا که فاکتورهای اقتصادی شامل زیرمعیارهایی همجنس و از جنس هزینه می باشند و تعیین وزن زیرمعیارهای همجنس تحت تاثیر گزینه ها قرار می گیرد، شاخه ای از مدل به یک شبکه غیرخطی مبدل می گردد که برای ارزیابی زیرمعیارهای آن، تکنیک ANP مورد استفاده قرار گرفته است. در اینجا تعدادی از رایج ترین اتومبیل های موجود در جامعه در سه دسته خودروهای داخلی، خودروهای خارجی و خودروهای خارجی ساخت داخل، به عنوان گزینه های مساله درنظر گرفته شدند. سپس وزن گزینه ها نسبت به هر یک از زیرمعیارها محاسبه شد. سرانجام در گام آخر، وزن نهایی گزینه ها را با هر دو روش محاسبه نموده، به رتبه بندی های نهایی دست می یابیم. ملاحظه می گردد که نتایج حاصل از دو روش به جز مواردی جزئی، کاملاً مشابه بوده، در تکنیک ANP نقش فاکتورهای اقتصادی اندکی ملموس تر است. ناحیه تحقیق، کشور ایران و جامعه آماری مورد تحقیق، جوانان می باشند، چرا که جوانان سهم بالایی از جمعیت ایران را به خود اختصاص داده اند (حجم نمونه آماری 126 نفر که بطور مساوی دختر و پسر بوده، دانشجویان رشته های مختلف از شهرها و استان های مختلف کشور می باشند)، ضمن اینکه مراحل محاسباتی روش های فوق به کمک نرم افزارهای Expert Choice و MATLAB انجام شد.نتایج حاصل از این تحقیق شامل شناسایی و رتبه بندی معیارهای مورد توجه جوانان ایرانی در انتخاب اتومبیل که می تواند منعکس کننده نظرات جوانان در سایر کشورها نیز باشد، و نیز مقایسه محصولات داخلی و خارجی نسبت به این معیارها، به شرکت های خودروسازی داخلی و نیز شرکت های خارجی که بازار ایران را مورد توجه قرار داده اند، کمک می کند کیفیت محصولات و خدمات خود را نسبت به معیارهای برتر افزایش دهند. علاوه بر آن به خانواده ها نیز در انتخاب اتومبیل دلخواه کمک می نماید

Keywords:

تصمیم گیری چند معیاره گروهی , AHP , ANP , صنعت خودرو سازی