کاخ جهان نما و مدخل ورود به خیابان چهارباغ در اسناد تصویری و نوشتاری دوران صفوی تا پهلوی

خیابان چهارباغ در طی گسترش شهر اصفهان در زمان شاه عباس اول در خارج از باروی قدیم شهر احداث گردید. در ابتدای شمالی خیابان، که محل ورود از دولت­خانه به خیابان بود، کاخی به نام جهان نما، آن نیز به امر شاه عباس، ساخته شد. با سقوط سلسله صفوی و حمله افغان­ها و در دوره قاجار، به طور خاص با حکومت ظل­السلطان، بسیاری از آثار ارزشمند دوران صفوی، از جمله آثار مذکور، به بهانه­های مختلف تخریب شد. همچنین تغییرات رخ­داده در دوره پهلوی و دوران اخیر باعث شد تا محل دقیق کاخ و شروع خیابان چهارباغ نامشخص گردد. این بخش از شهر صفوی شامل کاخ جهان نما و فضای شمالی، یعنی محل ورود به کاخ، و فضای جنوبی آن، یعنی شروع خیابان چهارباغ، در دوره صفوی در نوشته­های تعدادی از سیاحان اروپایی شرح داده شده و در دوره قاجار، تا قبل از تخریب بنا، توصیفات و تصاویری از آن در منابع قابل دسترس است. در میان این مدارک، اسناد تصویری تهیه­شده از کاخ در دوره صفوی و قاجار و محدوده دولت خانه در دوره پهلوی اهمیت ویژه ای دارند و بررسی و مقایسه آن ها می تواند بسیاری از نانوشته های تاریخی را آشکار کند و اعتبار آن ها را مورد سنجش قرار دهد. نوشته حاضر با بررسی منابع مکتوب و اسناد تصویری از دوره صفوی تا دوره پهلوی سعی در روش کردن وضعیت محدوده مذکور داشته است. این اطلاعات کمک شایانی در پیشبرد طرح باستان­شناختی صورت­گرفته در محل داشت که طی آن، علاوه بر شواهد کاخ جهان نما، داده هایی از بخش شمالی و جنوبی کاخ مربوط به دوران قبل و بعد از صفویه نیز به دست آمد.

Keywords:

اصفهان , دوره صفوی , کاخ جهان نما , خیابان چهارباغ , اسناد تصویری