چند شگردی هنری در سروده های صائب تبریزی و جان دان

صائب را می توان تواناترین شاعر در تجسم بخشیدن به معانی دقیق و مصور ساختن افکار رقیق در قالب الفاظ خواند. دیوان وی، به عنوان چیره دست ترین شاعر سبک هندی، مزین به تشخیص، باریک اندیشی، مضمون های بکر و بدیع، خیال پردازی، معانی رنگین و استعاره های متعالی و دور از ذهن است. در دید تازه جوی وی دنیا لبریز از شعر و زیبایی و مضمون ژرف است که با مصور ساختن آنها می توان مکررات و مالوفات خسته کننده را از دنیای شعر زدود. ازآنجایی که او زیبایی را در غرابت معنی و لفظ جستجو می کند، برای یافتن معنی بیگانه و ابداع تصاویر پویا - در این جهان که همه چیز در آن تکراری می نماید - اشیای بی جان اطراف خود را برخوردار از جان و حیات می کند. ویژگی های شعری صائب به طور چشم گیری در اشعار ماورایی(متافیزیک) جان دان، شاعر مشهور قرن هفده انگلستان، تبلور می یابد. از جمله ویژگی های بارز شعر وی می توان جناس، استعاره و تشبیهات دور از ذهن، تشخیص، ایماژ های غیرمنتظره و مجاز بعید را برشمرد. کلام جان دان مشحون از ظرافت و معانی و بدیع و غنی است. او برای زدودن شعر از توضیحات کلیشه ای و ملال آور پتراکی قرن شانزده و به نیت خلق مضامین بکر، استفاده از مجاز بعید متافیزیکی را برجسته ترین شاگرد هنری شعر خویش قرار می دهد. شاعر با به کارگیری این صنعت ادبی، میان دو موضوع کاملا مختلف و ناهمگون، شباهتی زیبا می یابد که حاصل بازتاب تلفیق احساس و اندیشه است و به قول تی.اس.الیوت، شاعر و منتقد انگلیسی، در مقاله "شعرای متافیزیک" از برجسته ترین ویژگی های متافیزیک و راز قوت تاثیر آن است. هدف این جستار بررسی تطبیقی چند شگرد هنری مشابه در سروده های این دو شاعر برجسته ایرانی و انگلیسی است.

Keywords:

سبک هندی , شعر متافیزیک , مجاز بعید , تمثیل , مضامین نو