تمایزات منطقه ای در تغییرات نخست شهری ایران: ۹۵-۱۳۵۵

درادبیات اقتصاد شهری نشان داده شده که عملکرد شهرها به ساختار آن ها بستگی داشته و به عبارتی بین عملکرد شهر و ساختار آن رابطه معنی داری برقرار است.با وجود چنین رابطه ای می توان عملکرد آینده شهرها رابراساس تغییرات ساختاری آن ها پیش بینی نمود. این پژوهش با هدف بررسی روند تغییرات ساختاری شهرهای ایران و نیز تمایزات منطقه ای نظام شهری و بر اساس جایگاه نخست شهری طراحی شده است. برای دستیابی به این هدف، از شاخص های نخست شهری، دو شهر، چهار شهر گینزبرگ، چهار شهر مهتا، موماو و الوصابی، تمرکز هرفیندال، عدم تمرکز هندرسون، آنتروپی و تسلط شهری موسوی استفاده شده و داد ه های این مطالعه از سرشماری سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵ استخراج شده است. نتایج نشان می دهد که پدیده نخست شهری درنظام شهری ایران درهمه این دوران وجود داشته و شاخص های نخست شهری دراین سال ها، حرکت به سمت تعادل بیش تر در نظام شهری کشور را نشان می دهد. بااین وجود، میزان نخست شهری طی سال های موردبررسی کاهش داشته و روند کاهش درشاخص های مورد بررسی، همسو با یکدیگراست. با این وجود و با توجه به شواهد موجود، نتایج به دست آمده نشان دهنده ایجاد نخست شهرها در نظام شهری ایران به جای یک نخست شهر است. بر اساس نتایج، اکثریت شاخص های مورد بررسی تا سال ۱۳۸۵ نشان می دهد بالاترین و پایین ترین میزان نخست شهری به ترتیب دراستان های تهران و مازندران بوده و ازاین سال به بعد، استان قم به عنوان استان با بالاترین نخست شهری درنظام شهری ایران پدیدآمده است.براین اساس، می توان انتظارداشت که تغییردرساختار نظام شهری ایران زمینه رابرای تغییرات عملکردی آینده درآن ها فراهم نماید.

Keywords:

ساختار نظام شهری , نخست شهری , تمایزات منطقه ای , شهرنشینی , سلسله مراتب شهری