واکاوی آموزه های روانشناسی اجتماعی در نهج البلاغه بررسی موردی: نامه های امام علی(ع) به معاویه

از آنجا که روان شناسی اجتماعی در پی آن است که افراد جامعه، چگونه جهان اجتماعی خود را ادراک و تفسیر می کنند و عقاید، هیجان ها، رفتارهای آنها چگونه تحت تاثیر حضور واقعی یا تصوری دیگران قرار می گیرد، به همین جهت، رفتارهای افراد و گروه های دارای نفوذ اجتماعی به ویژه آنان که بر مسند رهبری نیز تکیه زده اند، برای روان شناسان اجتماعی بسیار حائز اهمیت است. بر همین اساس ضرورت دارد، پیام ها و رفتارها، اخبار و اطلاعات باقیمانده از امام علی(ع) نیز مورد واکاوی قرار گیرد. از این رو، این نوشتار با بررسی برخی از نامه های امام علی(ع) به این پرسش پاسخ می دهد که »نامه های امام علی (ع) به معاویه، به لحاظ محتوایی، با کدام یک از آموزه های روان شناسی اجتماعی تطابق و همخوانی دارد.« پژوهش ها حکایت از آن دارد که امام (ع) در بیان مطالب خود سعی نمودند همه جوانب و لوازم کلام (مقام گوینده و مخاطب) به ویژه ابعاد اجتماعی آن را مورد ملاحظه قرار دهند که از جمله این موارد، می توان به حرمت جانشینی پیامبر گرامی اسلام (ص)، وضعیت مخاطب ظاهری نامه ها (معاویه ) و الگوپذیری سایر مخاطبان (همه افرادی که بعدا از متن نامه ها مطلع می شوند) اشاره کرد. شواهد و مستندات نشان می دهد که حضرت در نامه های خود به معاویه، مولفه های مختلف روان شناسی اجتماعی مانند اصل همکاری برای جلوگیری از بروز تعارض، هنر تقاعدم سازی، توجه به طرحواره های ذهنی، بهره گیری از روش اسنادی و روشنگری اختلال و هنجارگریزی شخصیت فرد مقابل (معاویه) و .... را مد نظر قرار داده اند.

Keywords:

امام علی(ع) , روان شناسی اجتماعی , همکاری , متقاعد سازی.