عوامل رشد و تکامل انسان از دیدگاه قرآن و حدیث

یکی از موضوعات محوری در قرآن انسان است که در مقایسه با سایر موجودات، از استعدادها و امتیازهایی برخوردار است. این وجوه ممتاز به ساحت معنوی و بعد غیر جسمی او معطوف است. پیش فرض بنیادین در تحلیل شاخص های رشد انسانی و معنوی الگوی رفتاری اسوه های قرآنی است. پیامبران به مثابه انسان های رشد یافته شاخص هایی چون خردورزی، ایمان، شرح صدر، اخلاص و اعتدال را واجد بوده اند. این فضایل والای انسانی در حکم مقدماتی اند که انسان ها را در نیل به هدف غایی شان که مرتبه قرب و عبودیت است، یاری می بخشد. این مقاله با توجه به چنین وجوه ممتاز و با لحاظ ابعاد فطری انسان شاخص های رشد معنوی او را بررسی کرده است. این فضائل دست یافتنی و در عین حال ذو مراتب است. هدف خلقت، رشد معنوی انسان و رسالت انبیاء نیز برای تحقق این هدف است. "رشد" در لغت به معنای هدایت شدن و در قرآن و حدیث به دو معنای "رشد عقلی در زمینه اداره امور مالی" و "رشد معنوی" است. ما در این نوشتار به دلیل نقش مهم رشد معنوی در سرنوشت انسان به بررسی این جنبه از رشد رداخته شده است؛ از آنجایی که آدمی خواهان سعادت دنیا و آخرت است، لازم است ابزار سعادت خود را شناسایی کند تا در پرتو آن به سعادت برسد؛ این ابزار همان رشد معنوی است. در رابطه با رشد معنوی انسان، پژوهشهایی انجام شده است که به طور مثال می توان به این موارد اشاره کرد: پایان نامه رشد از منظر قرآن کریم، نوشته طیبه برزگر نژاد که در آن به بررسی مفهوم رشد، عوامل، آثار و موانع انواع رشد انسان (جسمی، معنوی) از دیدگاه قرآن می پردازد؛ مقاله «مبانی و شاخص های رشد معنوی انسان در قرآن» از محسن قاسم پور که در آن به معرفی شاخص های رشد معنوی که عبارت است از خردورزی، ایمان، شرح صدر، اخلاص و اعتدال، می پردازد. پژوهش حاضر نیز درصدد آن است تا با روش توصیفی تحلیلی «رشد معنوی انسان در قرآن و روایات» را مورد بررسی قرار دهد و به این سوال پاسخ دهد که رشد معنوی انسان در قرآن و حدیث چگونه است؟

Keywords:

عوامل رشد , تکامل انسان , دیدگاه قرآن و حدیث