اثر نوسانات اقلیمی و برداشت آب بر تغییرات تراز آب زیرزمینی دشت دامنه

     دشت دامنه واقع در منطقه فریدن اصفهان از جمله مناطقی است که کشاورزی مکانیزه آن کاملا وابسته به آب های زیر زمینی آبخوان دامنه است. خشکسالی ­ های اخیر و پایین رفتن سطح ایستابی، کشاورزی این منطقه را با خطر شدید روبه رو کرده است.در این پژوهش از داده­ های اقلیمی هفت ایستگاه هواشناسی حوضه آبریز دامنه و داده­ های مربوط به تراز آب زیر زمینی در دوره آماری مشترک ۲۰ ساله (۹۰-۱۳۷۰) برای مطالعه اثر عناصر اقلیمی بر تغییرات تراز دشت استفاده شد. متوسط بارش ماهیانه حوضه با استفاده از داده های ۱۴۳۰ یاخته سطح حوضه در ۲۴۰ نقشه (۲۰سال×۱۲ماه) محاسبه گردید. همچنین متوسط تراز ۲۴۰ ماهه و افت سطح ایستابی آبخوان از طریق روش وزنی تیسن در محیط نرم افزار GIS محاسبه شد. نتایج نشان داد در حال حاضر میزان تخلیه ۶/۱ برابر تغذیه است. برای حفظ ترازنامه دشت، باید میزان برداشت در سطح ۱۴۳ میلیون متر مکعب حفظ گردد. بررسی نقشه های هم افت آب زیرزمینی نشان داد در برخی مناطق، تا ۴۴ متر سطح تراز آب زیرزمینی افت داشته است. بر اساس نقشه های جهت حرکت آب زیرزمینی، افزایش برداشت توسط چاه­ های مرکز دشت موجب خشک شدن چاه­ های حاشیه ای دشت می شود. همبستگی بین سطح ایستابی با بارش مثبت و در سطح اطمینان ۹۹ درصد تایید می­شود. به طوری که بر اساس آزمون من کندال، با کاهش بارش از سال آبی ۷۱-۷۰ و ادامه روند آن تا ۸۱-۸۰، سطح ایستابی نیز با یک سال تاخیر کاهش، شدیدی را تجربه کرده است؛ ولی علی رغم افزایش برداشت از سال ۸۵-۸۴ و ۸۶-۸۵ ، با افزایش روند بارش تا ۸۱-۸۰ تا ۸۶-۸۵، روند تراز نیز در همین دوره مثبت بوده است. لذا باید روند بهره برداری بگونه ای تنظیم گردد که مقدار تغذیه از طریق بارش بتواند جواب گوی مقدار تخلیه باشد. همچنین ارتباط تراز آب با درجه حرارت، تبخیر و مقدار برداشت، منفی و در سطح ۰۱/۰ درصد معنادار است.  

Keywords:

آبخوان دامنه , پیزومتر , سطح ایستابی , نوسانات اقلیمی