الاهیات اعتراض در ادبیات رمانتیک

جایگاه دین در میان نویسندگان رمانتیک همواره محل بحث بوده است. گروهی از محققان، دوران رمانتیک را آغاز عرفی شدن مفاهیم دینی می دانستند، در حالی که گروه دیگر، به ویژه محققان تاریخ گروی نو، ادبیات رمانتیک را با بحث های دینی در فضای عمومی مرتبط می دانستند. اما غیر از این پاسخ های تاریخی، پاسخ های فلسفی نیز به این مسئله داده شد. در میان پاسخ های فلسفی گفته می شود الاهیات نویسندگان رمانتیک بسیار مشابه با چیزی است که در برخی از الاهیات های غیرکلاسیک، از جمله الاهیات پسامدرن، گفته می شود. در این مقاله با بررسی تاریخ مقایسه ای فلسفه می کوشم نشان دهم که نمونه های اعتراض به خدا در ادبیات رمانتیک، به ویژه همراه با ساخت قهرمان های فاوستی پرومته ای در آثار یوهان ولفگانگ گوته، مری شلی، پرسی بیش شلی و لرد بایرون، آن را به الاهیات اعتراض نزدیک می کند. آنچه در قرن بیستم به الاهیات اعتراض مشهور شد، برخاسته از تئودیسه اعتراض به مسئله شر است. بر مبنای این تئودیسه خدای قادر مطلق لزوما خیر نیست، اما پس از اعتراض انسان ممکن است خیر خود را آشکار کند. البته شاعران رمانتیک احتمالا نه نظام الاهیاتی یکسان و منسجمی داشتند و نه هدفشان از اعتراض به خدا یکسان بود. اما مفهوم «اعتراض به خدا» در آثارشان به آنچه الاهی دانان پساهولوکاستی می گفتند، نزدیک است. در پایان مقاله اشاره خواهم کرد که چه عناصری در فلسفه رمانتیک آن را برای اعتراض به خدا مهیا می کرد.

Keywords:

الاهیات اعتراض , تئودیسه , ادبیات رمانتیک , فاوست , پرومته , عرفی شدن