نقش جنسیت و زبان در ادبیات کودکان و نوجوانان

یکی از وسیع ترین بخش های ادبیات هر ملتی، ادبیات مربوط به کودکان و نوجوانان است. ادبیات کودکان و نوجوانان نقش مهمی در اجتماعی شدن مخاطب دارد. یکی از مهمترین جنبه های اجتماعی شدن شکلگیری مفهوم هویت جنسیتی در ذهن کودک است که در دوران نوجوانی به ثبات می رسد. با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان یکی از اقشار مهم جامعه به حساب می آیند؛ بنابراین هدف این پژوهش بررسی جایگاه و نقش زن، مرد و کلیشه های جنسیتی و موضوع زبان در ادبیات کودک است. این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی و منطبق با الگوی فرهنگی در اشعار فارسی کودک و نوجوان و همچنین مبتنی بر نظریه زبان و جنسیت لیکاف در آثار شعری و داستانی بررسی شده است تا تفسیری دقیق تر از ویژگی های جنسیتی را در آثاری که برای کودکان و نوجوانان نوشته شده است، نشان دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که الگوی فرهنگی در اشعار کودکان و نوجوانان بیشتر با جهان سنتی ایرانی هماهنگ است و از نگاه مدرن و مصرفی دوری می کند و برهمین پایه نقش ها میان مرد و زن توزیع شده و گفتمان مردسالار در داستان های کودکان همچنان حضوری پررنگ داشته و همچنین در مقوله زبان، با توجه به نظریه زبان و جنسیت لیکاف، شاعران و نویسندگان برخی موارد همچون تشدید کننده ها و تعدیل کننده ها را مطابق با نظریه لیکاف به کار برده اند اما استفاده از دشواژه ها و رنگ واژه ها با نظریه لیکاف همخوانی نداشت و نیز در کتاب های داستانی کودکان، زنان غالبا در نقش های عادی اجتماعی از نوع کلیشه ای و سنتی ظاهر می شوند و هویت جنسیتی آن ها هویتی انفعالی است و نقش اجتماعی زیادی ندارد و همواره مهم ترین صفت برای معرفی زنان مادر بودن است.

Keywords:

ادبیات کودک و نوجوان , جنسیت , زبان , کلیشه های جنسیتی.