تغییرات مکانی و زمانی آلودگی به ترکیبات PAHs در خلیج فارس

خلیج فارس یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز در جهان به شمار می رود؛ این منطقه به دلیل داشتن شرایط آب و هوایی و اکولوژیکی خاص به یک منطقه ژئوپولیتیکی در عصر حاضر مبدل شده که محیط زیست آن متحمل بیشترین خسارات از سوی فعالیت های انسانی است. توسعه ی مناطق شهری و صنایع عظیم نفت و گاز و همچنین تردد کشتی های نفت کش که از منابع آلوده کنند هی با منشاء انسانی در این منطقه هستند؛ باعث شده است که این دریای نیمه بسته در شمار آلوده ترین دریاها از لحاظ آلودگی به ترکیبات نفتی قرار بگیرد. تخمین زده شده است که آلودگی خلی جفارس حدود ۵۰ برابر میانگین یک دریا با همین وسعت می باشد. هیدروکربن های چند حلقه ای معطر ( PAHs ) از جمله آلاینده های آلی پایدار ( POPs ) هستند که می توانند ناشی از فرآیندهای طبیعی (منشاء زیستی)، آلودگی نفتی (منشاء پتروژنیک) و یا احتراق ناقص مواد آلی (منشاء پایروژنیک) باشند. این ترکیبات به دلیل داشتن خاصیت سرطان و جهش زایی برای پستانداران و موجودات آبزی مورد توجه و نگرانی همگان قرار گرفته اند. این مقاله با هدف دستیابی به یک دید کلی آلودگی از نظر پراکنش مکانی و زمانی ترکیبات PAHs در اجزای مختلف اکوسیستم خلیج فارس شامل آب، اجزای زیستی و رسوبات انجام گرفته است. بر اساس مرور منابع، مشخص شد غلظت آلودگی آب های سواحل کشور کویت در مقایسه با آب های سواحل کشور ایران بسیار زیاد بوده، اما در مقایسه با دیگر نقاط جهان بسیار کم گزارش شده است. وضعیت آلودگی اجزای زیستی در مقایسه با دیگر مطالعات انجام گرفته در جهان نشان دهنده ی اکثریت باز هی آلودگی کم تا متوسط است. تحقیقات با موضوع پایش آلودگی ترکیبات PAHs در رسوبات سطحی، تقریبا در تمامی پهنه ی خلیج فارس (سواحل ایرانی و عربی) انجام شده است. میزان آلودگی ترکیبات PAHs در رسوبات سطحی سواحل ایرانی کم و عمدتا با هر دو منشا پتروژنیک و پایروژنیک گزارش شده است. آلودگی سواحل کشور ایران بیشتر در نزدیکی چاه های نوروز با منشا پتروژنیک بوده است. در حالی که مطالعات در مورد پایش آلودگی ترکیبات PAHs درمغزه های رسوبی سواحل کشور ایران اصلا انجام نشده و تنها در دو مطالعه در سواحل کشو رهای عربستان سعودی و کویت که بیشترین آلودگی را دارند انجام گرفته و منشا اصلی افزایش غلظت ترکیبات PAHs در برخی لایه های مغزه های رسوبی را پتروژنیک و ناشی از ریزش های نفتی در طول جنگ خلیج فارس عنوان کرده اند که از نظر سطح آلودگی بیشترین غلظت آلودگی ثبت شده مربوط به رسوبات سطحی و مغزه های رسوبی خلیج فارس است.

Keywords:

خلیج فارس , ترکیبات PAHs , آلودگی آب , رسوبات , اجزای زیستی