بررسی وضعیت سکونتگاه های غیررسمی شهر مشهد (چالش ها و راهکارها)

سکونتگاه های غیر رسمی، بافت هایی هستند که بدون مجوز و خارج از برنامه ریزی رسمی و قانونی توسعه ی شهری (طرح های جامع و تفصیلی) در درون یا خارج از محدوده ی شهرها به وجود آمده اند، عمدتا فاقد سند مالکیت و از نظر ویژگی های کالبدی و زیست محیطی و همچنین برخورداری از ایمنی، استحکام، امنیت اجتماعی، خدمات و زیرساخت های شهری دچار کمبود شدید می باشند. ساکنین این بافت ها از گروه های کم درآمد و مهاجران روستایی و تهیدست شهری تشکیل می شوند. این سکونتگاه ها محصول توزیع ناعادلانه قدرت، ثروت و خدمات در سطوح ملی و منطقه ای هستند و در نتیجه در ایجاد مسکن، اشتغال، آموزش و بهداشت وضعیت ناگواری را بر شهر اصلی تحمیل نموده اند. سکونتگاه های غیررسمی را می توان به عنوان یکی از عمده ترین پدیده های ناپایدارکننده شهری و چالش و مانعی جدی برای توسعه ی پایدار شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه نام برد. سازمان ملل متحد، سکونتگاه های غیررسمی را چالش اصلی هزاره سوم معرفی کرده است. در این مقاله با بررسی های میدانی، بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و منابع معتبر و گزارش های دفاتر تسهیل گری محلات سکونتگاه های غیررسمی و سازمان های ذیربط، وضعیت این سکونتگاه ها مورد مطالعه قرار گرفته و آمارها نشان می دهد سکونتگاه های غیررسمی مشهد شامل ۸ پهنه وسیع با ۶۶ محله می باشند که وسعت آن ۳.۸۹۴ هکتار و نزدیک به یک میلیون نفر در این پهنه ها زندگی می کنند. در این مقاله سعی شده با تاکید بر ضرورت امر ساماندهی و توانمندسازی این بافت ها، راهکارهای مختلف را بررسی و بهترین و مناسب ترین آنها ارائه گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد که سکونتگاههای غیررسمی شهر مشهد با توجه به شاخص های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی در وضعیت نامطلوبی بوده و با شهر اصلی اختلاف چشم گیری دارند و عدم وجود مدیریت واحد و هماهنگ و نبود متولی مشخص و تعدد دستگاه های مدیریتی در این حوزه، ساماندهی این سگونتگاه ها را با مشکل مواجهه نموده است. در پایان با در نظر گرفتن روش های ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی، از استفاده از ظرفیت دفاتر تسهیلگری بافت های ناکارآمد، اسکان مجدد، مسکن تدریجی، تنظیم مجدد زمین، خود مالکی، خیرین و نیکوکاران مسکن ساز و اعطای مالکیت زمین، راهکارهای عملی و مناسبی پیشنهاد می گردد.

Keywords:

سکونتگاههای غیررسمی , بازآفرینی , حاشیه نشینی , توسعه ی شهری