نمود مطربان، آلات و عناصر طرب در شعر حافظ شیرازی

نمود مطربان، آلات و عناصر طرب در شعر حافظ شیرازی محمد کشاورز (بیضایی)[۱] چکیده در تاریخ ایران باستان، مطربان با نام هایی همچون گوسان، خنیاگر و رامشگر، جایگاه اجتماعی و فرهنگی قابل ذکری داشته­اند. با آمدن اسلام، دامنه حضور و نفوذ آنان به تاریخ ایران بعد از اسلام و متون ادبی و تاریخی این دوره کشانده شد. دیوان حافظ از نمودهای بارز تجلی این صنف و عناصر و آلات طرب آنان به شمار می رود. چرایی و چگونگی نمود مطربان در دیوان حافظ، موضوع تازه و در خور بررسی­ای است که تبیین ابعاد و زوایای آن، پژوهشی مستقل می­طلبد. این جستار با روشی توصیفی­ تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این سوال­هاست که مطربان و آلات و عناصر طرب، چگونه در شعر حافظ متجلی شده اند و علل و چرایی نمود آنان در شعر وی چه بوده است؟ یافته ها نشان می دهد که در شعر حافظ مطربان با نام هایی همچون مغنی و مطرب نمود یافته­اند و آلات و عناصر طرب همانند صراحی، دف، چنگ، رباب، می و... با بسامد بالا و به منظور ارائه و خلق تصاویر و مضامین عاشقانه، عارفانه و تعلیمی، بازتولید و تکثیر شده اند. زمینه های مساعد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیراز عصر حافظ، نقش مثبت و اثرگذار مطربان در تزریق شادی به مردمان، ارتباط تنگاتنگ شعر با موسیقی و آواز، علاقه حافظ به آواز و شاید تبحر وی در این رشته، ناپایداری حال جهان و غنیمت دانستن فرصت و نیز شناخت بالای حافظ از صنف مطربان و ادوات موسیقی، از عوامل و چرایی نمود مطربان در دیوان وی به گونه ای بسیط و گسترده بوده است. واژه های کلیدی: مطربان، آلات و عناصر طرب، موسیقی، آواز، دیوان حافظ شیرازی.     [۱]. استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر  mkeshavarz_۵۹@yahoo.com تاریخ دریافت : ۲۶/۸/۱۴۰۰- تاریخ تایید : ۳۰/۱/۱۴۰۱

Keywords:

Social class , Motarban , Phenayi , Divan of Hafez Shirazi. , طبقه اجتماعی , مطربان , پیدایی , دیوان حافظ شیرازی