تقابل رازی و ابن سینا در نظریه حرکت و انعکاس آن در رویکرد پزشکی

ابن سینا و محمدبن زکریای رازی هر دو از بزرگ ترین پزشکان صاحب سبک عصر طلایی علم در جهان اسلام به شمار می روند. علیرغم پیروی تقریبی هر دوی آنها از طب جالینوسی و اخلاطی، شاهد اختلاف نظر در روش ها و نظریات این دو هستیم. به طور کلی، این نظر پذیرفته شده که محمدبن زکریای رازی بهای بیشتری به تجربه داده و متقابلا ابن سینا به روش های نظری روی آورده است. حال آنکه هر دو پزشک چون سلف خود جالینوس، علاوه بر پزشک بودن، فیلسوف نیز بوده اند. هدف این مقاله، روشن شدن منشا اختلاف روش این دو در ارتباط با فلسفه طبیعیشان است. در این مقاله با رویکردی تحلیلی متن محور، بنیان نظری فلسفه طبیعی آنها با استفاده از منابع موجود یعنی کتب و رسایلشان در طبیعیات تحلیل شده و سپس امکان درستی فرضیه برداشت شده از متون طبیعیات آنها در کتب پزشکی شان بررسی می گردد. با توجه به اینکه رازی در فلسفه طبیعی، پیرو نظریه اتم گرایانه بوده است، این دیدگاه به طرد غایت انگاری و ذات گرایی در فهم طبیعت میانجامد. درنتیجه این رویکرد، در تحلیل مسائل طبیعی، کمتر به متافیزیک و بیشتر به تجربه گرایی روی آورده است. این روند برخلاف دیدگاه ابنسینا است که با باور به حرکت پیوسته و نظریه صورت و ماده، نگرشی ذات گرایانه و غایت مدار را در طبیعت دنبال کرده که در پی آن، او به تحلیل متافیزیکی در کاوش مسائل طبیعی سوق داده شده است. در نهایت اختلاف روش این دو در نگارش کتب پزشکی نشئت گرفته از فلسفه طبیعی متفاوت این دو و نگاه متفاوتشان به مبادی طبیعیات است.

Keywords:

Empiricism , Persian Medicine , Atomism , Motion theory , تجربه گرایی , طب ایرانی , اتم گرایی , نظریه حرکت