مطالعه تطبیقی بین ساختار قالی های تصویری و طرح قالیهای ایرانی

قالی های تصویری به عنوان یک گروه از قالی های ایرانی که در دوره قاجار به وجود آمدند، به عنوان یک سبک جریان ساز، با به هم ریختن نظام های ساختاری قالی های سنتی و کلاسیک ایرانی، موجب تمایز از نظر نقوش و کاربرد شدند. اما با وجود تغییرات رخ داده در ساختار کلی این قالی ها به نظر شباهت هایی با ساختار کلی طرح قالی های ایرانی دارند. این پژوهش از نوع پژوهش های توسعه ای است که با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانهای و با استفاده از نظریه ساختارگرایانه، سعی داشته به تداوم رخ داده در سنت طراحی قالی های تصویری در دوران قاجار با طرح های سنتی قالی های ایرانی بپردازد. در این راستا از مجموعه نمونه های موجود در حوزه پژوهش، ۵ طرح از قالی های ایرانی که به عنوان پیش زمینه قالی های تصویری در دوره قاجار به کار گرفته شده اند، به شیوه نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند و سپس با رویکرد تحلیل ساختارگرایانه برای بررسی جانشینی و همنشینی نقوش گوناگون قالی های تصویری به جای طرح قالی های ایرانی مورد شناسایی و تحلیل قرار داده شدند. در نهایت این نتیجه حاصل شد که بیشترین طرح قالی های مورد استفاده در قالی های تصویری طرح محرابی، بته ای، لچک ترنج، باغی و خشتی است و نقوش روایی جانشین نقوش سنتی، ختایی ها، اسلیمی ها، ترنج و غیره شده است و از این منظر تفاوتهایی بین این قالیها وجود دارد. همچنین در این قالی ها، از تصاویری استفاده شده است که پیوندی میان تفکرات و داستانهای اساطیری، تاریخی و دوران اسلامی است که با تحولات هنری دوران قاجار که به سمت واقع گرایی رفته بود، برقرار شده و همچنین نقوش روایی کاملا حساب شده جانشین برخی نگاره های قالی های ایرانی شده اند که با هم نشینی کنار سایر اجزا اهداف حکومتی را به اجرا در آورده اند لذا بدین شکل قالی هایی تصویری از نظر ظاهری متفاوت اما با ساختار معنایی مشابه طرح قالی های ایرانی خلق شده اند.

Keywords:

قالی های تصویری , طرح قالیهای ایرانی , دوره قاجار , تحلیل ساختارگرایانه