بررسی تطبیقی «فنا» و «نیروانا» در آموزه های بودا، کارلوس کاستاندا و مولانا

بر مبنای معرفت شناسی سنتی، آدمی قادر بود از راه حواس و به مدد روش های تجربی، اشیا را چنان که هست، بشناسد و به واقعیت پی ببرد. پس از نظریه کانت در معرفت شناسی که بعد از او پذیرش عام یافته است، معلوم شد که معرفت، دستاورد تعامل عین و ذهن است و عامل شناسا (سوژه)، در موضوع شناسایی (ابژه) تصرف هایی دارد و ما با «نمود» اشیا سروکار داریم، نه با «بود» اشیا. ما نمی توانیم به واقعیت، آن گونه که هست برسیم، بلکه تنها می توانیم واقعیت را آن گونه که می نماید، بشناسیم. به عبارت دیگر ما با «فنومن ها» سروکار داریم نه با «نومن ها». بنظر می رسد که در روزگار پست مدرن، بر اثر ظهور معرفت شناسی جدید و درهم شکسته شدن اقتدار علم (Science) و متدهای تجربی و کم رنگ شدن جزمیت و اثبات گرایی در علوم و اکتفا به ابطال گرایی، راه برای مکتب های عرفانی و معنوی، که انسان را به درک شهودی و یقینی فرا می خواند، گشوده شده است. شبه دین ها، معنویت های مدرن و سیستم های عرفانی در کنار ادیان توحیدی و غیرتوحیدی، متاع خویش را به بازار آورده و بساط تبلیغ و تبیین را گسترده است. برخی از این مکاتب عرفانی متاثر از سنت های عرفانی دینی است که در تداوم تاریخی خود با گسست از بنیان های معرفتی خود، راهی دیگر برگزیده و برخی دیگر ریشه در نیازهای انسان مدرن به فضا/ تفکر معنوی فارغ از پیش فرض های دینی و غیردینی دارد. در این مقاله می کوشیم با بررسی تطبیقی سه سیستم عرفانی (بودیسم، عرفان سرخ پوستی و عرفان مولانا)، فرجام و غایت سلوک را بر مبنای دریافت ها و آموزه های این سه مکتب مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.

Keywords:

annihilation , Nirvana , Buddha , Carlos Kastanada , Mowlana