جلوه ه زبان قرآن در دیوان امیرخسرو دهلوی

اگر بخواهیم انواع استفاده هایی را که گویندگان و نویسندگان مسلمان و به ویژه ایرانی- از قرآن مجید و احادیث معومان بیان کرده ا ند ذکر کنیم، باید یک دوره بدیع و معانی و بیان تالیف کنیم، زیرا که تقریبا هیچ یک از مباحث معانی و بیان و صنایع لفظی و معنوی بدیع را نمی توان یادکرد که علمای ادب تازی و پارسی برای آن مبحث، مثالی از قرآن مجید و حدیث رسول اکرم (ص) و سخنان امامان معصوم ذکر نکرده باشند. شاعران و نویسندگان صاحب نام ادب فارسی، توفیق داشته اند که پاره ای از تراوشات ذهنی و فکری خود را به صورت تلمیح، اشاره، اقتباس و ... به کلام وحی آراسته و تبرک نموده و با این شیوه آن آثار را ماندگار کنند. بی شک راز جاودانگی زبان و ادب فارسی هم در پیوند با معانی ازلی و نغز قرآن است. قرآن، این کتاب آسمانی، بر آراستگی سخن شاعران افزوده و آن را زیبا و پرمعناتر کرده است. امیرخسرو دهلوی (۶۵۱-۷۲۵ ه.ق) پرآوازه ترین شاعر پارسی گوی هند است که بازتاب قرآن در دیوانش بسیار چشمگیر است. او مناصب مهم حکومتی نیز در دربار شاعران و ا میران هند داشته است و از جمله کسانی بود که به سلسله چشتیه وابسته بود و از جوانی به خدمت نظام الدین اولیاء که در آن زمان از مشایخ نامدار دهلی بود پیوست. او آثار منظوم و منثور فراوانی به زبان فارسی، در سرزمین هند، از خود به یادگار نهاده است، که در این آثار علاوه بر نمایش زیبایی های زبان فارسی، به آیات و اشارات قرآنی و احادیث نبوی نیز پرداخته است. در این پژوهش سعی بر آن است که بازتاب آیات قرآن در دیوان امیرخسرو دهلوی نشان داده شود.

Keywords:

امیرخسرو دهلوی , آیات قرآن , بدیع , اقتباس , تلمیح , نظام الدین اولیاء , چشتیه , هند