بررسی غلظت نیترات در منابع آب زیرزمینی دشت مرند و ارزیابی آسیب پذیری آب زیرزمینی با روش های AVI و GODS

نیترات از شایع ترین و عمده ترین آلاینده های غیرنقطه ای منابع آبی است. یکی از منابع اصلی تولید آن فعالیت های کشاورزی و استفاده از کودهای نیتروژنه است. به دلیل وفور فعالیت های کشاورزی در دشت مرند واقع در شمال غرب استان آذربایجان شرقی، میزان غلظت نیترات در منابع آبی این دشت بررسی شد. بدین منظور از ۴۸ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، قنات و چشمه در مهر ۱۳۹۱ نمونه برداری شد و در آزمایشگاه آب شناسی دانشگاه تبریز آنالیز هیدروشیمیایی شدند. هدف از این تحقیق، بررسی غلظت نیترات در منابع آب زیرزمینی دشت مرند و ارزیابی آسیب پذیری آب زیرزمینی با روش های AVI و GODS است. روش GODS با استفاده از چهار پارامتر شامل نوع آبخوان، خصوصیات منطقه غیراشباع، عمق آب زیرزمینی و نوع خاک و روش AVI از دو پارامتر ضخامت هر واحد رسوبی بالای آبخوان و هدایت هیدرولیکی تخمینی هر لایه، شاخص آسیب پذیری آبخوان را برآورد می کند. تجزیه و تحلیل نمونه ها با استفاده از نرم افزارهای ArcGIS و SPSS صورت گرفت. با مقایسه نتایج آنالیز هیدروشیمیایی نمونه ها با استانداردهای آب شرب مشخص شد که غلظت نیترات در بخشی از دشت مورد مطالعه بالاتر از حد استاندارد است. درصد بالایی از این آلودگی حاصل فعالیت های شدید کشاورزی به ویژه استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی و آبشویی آن ها در زمین های کشاورزی و باغات منطقه است. از نظر توزیع مکانی، در بخش های شرقی و جنوب شرقی به علت وفور زمین های زراعی و فاضلاب های روستایی بیشترین غلظت نیترات مشاهده شد. انطباق مقادیر غلظت نیترات با نقشه کاربری ارضی نیز موید پتانسیل آلودگی بیشتر در این قسمت از دشت است. در نهایت ارزیابی آسیب پذیری آب زیرزمینی دشت مرند از طریق دو روش AVI و GODS برای همخوانی نقاطی با آسیب پذیری بالا، با مناطقی از آبخوان که غلظت نیترات بالایی دارد، صورت گرفت.

Keywords:

آلودگی آب های زیرزمینی , آسیب پذیری , دشت مرند , نیترات