جایگاه مهاجرت عرفا و بزرگان طریقت ایرانی آناتولی درمناسبات فرهنگی (قرن پنجم تانهم هجری )

با فتح ملازگرد،توسط آلب ارسلان سلجوقی راه ورود به مناطق مفتوحه جدید بر مسلمانان گشوده شد و از آن پس گروههای مختلف مسلمان، از طبقات واصناف گوناگون با انگیزه هایی متفاوت بسوی این منطقه رهسپار گشتند. در میان این گروه های مهاجر، دسته هایی ازعارفان وبزرگان طریقت نیزحضور داشتند. مهاجرت این گروه به تدریج زمینه را برای رشد طریقت های صوفیانه و تبدیل آناتولی به یکی از پایگاه های تصوف در عالم اسلام فراهم نمود. بسیاری ازآنان متصوفان ودرویشانی بودند که ازمیان ترکان خراسان و ماوراء النهر آمده بودند. پادشاهان سلجوقی هماننددیگر پادشاهان ممالک اسلامی که از دیر باز به علما و صوفیان احترام و توجه فراوان ابراز می کردند، طبعا ازآنان نیز حسن استقبال کردند این مهاجرت ازقرن هفتم به بعدو باشروع حملات مغول گستردگی بیشتری پیداکرد. هنگامی که مغولان به ایران می تاختندخانقاههای ایران بی شمار بود وتقریبا در هر شهر و ناحیه ای یک یا چند از آنها دیده می شد. در گیرودارحمله مغول عدهیی ازمشایخ بزرگ که حاضر به ترک مکان و یا مراکز تعلیمی خود نشدند، بقتل رسیدند ویا درهمان اوان درگذشتند ولی برخی دیگر توانستند خود را ازمعرکه نجات دهند وبه پناهگاههای فرهنگی جدید مانند آناتولی برسانند وبساط ارشاد درناحیتهای جدید بگسترانند. شکل گیری دولت سلجوقیان روم به زودی آناتولی رانه تنهابه عنوان پایگاه جدیدقدرت ورفاه، بلکه به عنوان کانون تحولات فرهنگی مطرح کرد که درآن رواج محسوس عنصرایرانی بیش ازهمه جلب نظرمیکرد. مسئله اساسی درتحقیق حاضربررسی تاثیر حضور این عارفان طریقت درآناتولی واستمرارمناسبات فرهنگی دومنطقه از این طریق میباشد. نگارنده با استفاده ازروشی تاریخی با رویکردتوصیفی وتحلیلی ،به بررسی منابع واطلاعات موجود پرداخته وحتی الامکان سعی نموده است منابع تحقیقی و پژوهشهای صورت گرفته را با منابع اصلی مقایسه نموده ودرصورت وجوداختلاف به بررسی و نقدآنها بپردازد. دراین راستا خانقاههای آناتولی وحلقه های تدریس درآن و آثارتالیف شده این عارفان مهاجر بررسی گردید.مهمترین یافته این پژوهش تاکید براین نکته است که عرفان وطریقت ایرانی به همراه خودفرهنگ ، آداب ورسوم ونشانه های بارزی از علم وهنر و دانش رایج درایران عصرسلجوقی رارواج داد وآثاربسیاری که توسط این دسته از مهاجران خلق شد تاثیر بسزایی درتوسعه وفرهنگ ایرانی درآناتولی بجای گذاشت . دراین میان تعامل میان ایرانیان وحاکمان سلجوقی روم وشرایط مناسب فراهم شده توسط آنان نیززمینه رابرای رشدوشکوفایی فرهنگ ایرانی دراین منطقه واستمرار آن در دورانهای بعدی ایجاد کرد.

Keywords:

مهاجرت , عرفان , طریقت , آناتولی , مناسبات فرهنگی .