عوامل موثر بر تخریب مراتع و شناسایی راهکارهای حفاظت از آن

مراتع با مساحتی حدود ۲۵ درصد کل کره زمین و ۵۵ درصد مساحت کل ایران، در تامین تولیدات دامی، امنیت غذایی، حفاظت از اکوسیستم­های طبیعی، اشتغالزایی، افزایش درآمد روستاییان و عشایر، تقویت سفره­های آب زیرزمینی، جلوگیری از سیل و ... نقش بسزایی را ایفا می ­نمایند تا جایی که از آن به عنوان عامل کلیدی توسعه پایدار کشورها یاد شود. با این وجود شواهد نشان می­ دهد مراتع طی سال ­های گذشته تاکنون با روند تخریبی فزاینده­ای مواجه شده ­اند و این مهم صدمات جبران ­ناپذیری را برای جوامع انسانی به همراه دارد. پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر تخریب مراتع و شناسایی راهکارهای حفاظت از مراتع انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز از مطالعه ۶۰ مقاله داخلی و خارجی و همچنین سایت­ها و گزارش­ های مرتبط با موضوع مورد مطالعه جمع ­آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می ­دهد تخریب مراتع یک چالش جهانی است که شدت آن در کشورهای درحال توسعه بیشتر است و عوامل متعددی در تخریب مراتع دخیلی هستند که متناسب با شرایط مکانی و زمانی حاکم بر کشورها و مناطق مختلف، این عوامل متفاوت هستند. از مهم­ترین عوامل تخریب مراتع می ­توان به افزایش تعداد دام و عدم رعایت تناسب بین دام و مرتع، چرای زودرس، تغییر کاربری مراتع به اراضی زراعی، چرای طولانی، آتش ­سوزی، بوته ­کنی، مانور نظامی، احداث جاده و عملیات عمرانی، ضعف عوامل مدیریتی و قوانین و مقررات حفاظت از مراتع، خشکسالی، کاهش توان اقتصادی و فقر جوامع محلی، بی­ نظمی در بارش و کاهش نزولات جوی، عدم اجرای طرح ­های مرتع داری و توجه ضعیف به مشارکت مردم در تهیه و تدوین این طرح ها، عدم به کارگیری دانش بومی در حفاظت از مراتع و تجزیه بافت و ساختار اجتماعی سنتی و بومی بهره ­برداران، اشاره کرد. در نهایت بر اساس یافته ­های حاصل شده راهکارهایی برای حفظت از مراتع ارائه شده است.

Keywords:

توسعه پایدار , منابع طبیعی , مرتع , تخریب و حفاظت مراتع