تحلیل تاریخی نساجی سنتی ایران در دوره ناصرالدین شاه

تحلیل تاریخی وضعیت نساجی سنتی ایران در دوره ناصرالدین­شاه[۱] چکیده در تحلیل وضعیت نساجی سنتی ایران در عصر قاجار و به صورت خاص در دوره ناصری (۱۳۱۳/ ۱۸۹۶ ۱۲۶۴/۱۸۴۸)، معمولا این بازه تاریخی به دلایل متعدد ازجمله تقارن با انقلاب صنعتی، واردات بی­رویه منسوجات اروپایی به کشور و عدم حمایت از صنایع داخلی به دوران افول تعبیر می­شود. درصورتی­ که ژرف­نگری بر اساس منابع تاریخی دست­­اول همچون سفرنامه­ها، می­تواند در تعیین حدود واقعی این مسئله موثر باشد. بنابراین این مقاله با هدف بررسی کیفیت نساجی سنتی ایران در عصر ناصری برآن است به این پرسش پاسخ دهد که چگونه می­توان با مطالعه اسناد تاریخی ازجمله سفرنامه­ها، فراز و فرود نساجی ایران را در دوره ناصرالدین­شاه قاجار تبیین کرد؟ نتیجه این پژوهش به شیوه تحلیلی تاریخی و با استناد به منابع کتابخانه­ای نشان داد، هرچند نساجی سنتی ایران در دوره ناصری از صورت پیشین خود فاصله می­گیرد و رهپویه افول می­پیماید، اما این افول و تنزل؛ در قیاس با اوج نساجی ایران در سده پیش و مقارن با عصر صفوی ارزیابی می­شود؛ درحالی­که در دوره ناصری تولید پارچه­های ابریشمی، شال­های پشمی، پارچه­های نخی و کتان­های قلمکار همچنان رونق داشت، به­طوری ­که علاوه­بر تامین نیاز داخلی، صادرات خارجی نیز بخشی از نیاز بازار جهانی را تامین می­کرد. واژه­های کلیدی، نساجی سنتی، نساجی دوره قاجار، اسناد تاریخی، سیاحت­نامه­های دوره قاجار، ناصرالدین­شاه     [۱]. این مقاله از طرح پژوهشی نویسنده اول با عنوان «تحلیل و طبقه­بندی طرح و نقش پارچه­های عصر قاجار (۱۳۰۴ ۱۱۷۵ ه.ش.)» برگرفته شده که در قالب ارتباط دانشگاه هنر با جامعه و صنعت در پژوهشکده هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به تصویب رسیده و تحت نظارت آن سازمان در حال انجام است.

Keywords:

Traditional Textile Industry , Qajar Textile Industry , Qajar Travelogues , Historical Documents , Naser al-Din Shah Qajar , نساجی سنتی , نساجی قاجار , سیاحت نامه های قاجار , اسناد تاریخی , ناصرالدین شاه