مضامین نقوش وکتیبه های بنایی در مناره های دوره سلجوقی (نمونه موردی چهار مناره مسجد جامع کاشان، مناره مسجدپامنار زواره،مسجدجامع ساوه وتاریخانه دامغان)

عصر دوره سلجوقی یکی از اثرگذارترین دورانهای هنر اسلامی است که موجب تحوالت بسیاری در هنر و معماری ایران شده است . در این دوره معماری بناهای مذهبی اهمیت ویژه ای می یابد و ساخت مناره های منفرد در کنار مسجد به عنوان نماد مذهبی و نشانه شهر قرار می گیرد . مناره های سلجوقی ایران از عناصر مهم معماری اسلامی از نظر حکمی ، فرم معماری ، سازه و تزئینات هستند که در این چهار حوزه، به بررسی و تحقیق نیاز دارند.با توجه به اینکه طرح، ساخت و تزئینات مناره های سلجوقی از شاهکارهای معماری ایران بوده، این مقاله به بررسی چهار مناره مسجد جامع کاشان، مناره مسجدپامنار زواره، مسجدجامع ساوه وتاریخانه دامغان و تحلیل مقایسهای تزئینات آجری شامل نقوش هندسی و کتیبه های آنها پرداخته است و سعی بر این شده که به این سوالات، اهداف بنا و تغییرات شکلی مناره های اولیه تا دوره سلجوقی چیست ؟ چهار مناره مهم دوره یادشده، مسجد جامع کاشان، مناره مسجدپامنار زواره، مسجدجامع ساوه وتاریخانه دامغان، دارای چه کتیبه ها و تزئینات آجری هستند؟ چه مفاهیمی در این تزیینات مناره های یاد شده نهفته است ؟؛ پاسخ داده شود. روش تحقیق مقاله ، به صورت روش تفسیری - تاریخی بوده و سپس با رویکرد تحلیلی به مقایسه تزئینات چهار مناره از نظر کتیبه ها و نقوش و جایگاه آنها پرداخته است . علاوه بر بررسی مقالات مربوط و کتب و اسناد با برداشت از بناهای یادشده، نقشه و نمای تزئینی مناره های مذکور و سپس جدول مقایسهای تزئینات آنها ارائه میشود. در نهایت ، علاوه بر دستیابی به اهداف بنا و تغییرات شکلی مناره های اولیه تا دوره سلجوقی و مقایسه تزئینات آنها و مفاهیم نهفته در تزیینات ، جایگاه هریک در بخشهای اصلی مناره مشخص و مدل تحلیلی جهت مطالعات آتی پیشنهاد میشود.

Keywords:

معماری اسلامی , تزیینات آجری , مناره , آجر , تزیینات , سلجوقی