نقش فرارسانه ای قرآن در تطور هنر ایرانی اسلامی

هنر را کیمیای جان تعریف کرده اند از آن رو که ناب است. در میان اقسام هنر سنتی، دینی، آیینی، مقدس آنچه محور قرار می گیردهنر مقدس است از آن رو که مصداق عینیت است و با نمادپردازی جلوه می کند. آنچه به این گونه هنر الوهیت بخشیده سرشت وحدانیاوست که منبعث از واجب الوجود در ذات عالم امکان تنزل کرده است و در کالب اشکال و نقوش و صور نمادین در مکتوبات و مکاتب معماریمجسم شده است. خوشنویسی صورتی از هنر مقدس است که در صورت های کالیگرافی، تایپوگرافی، خط نگاره، نقاشی خط، تذهیب،اسلیمی، نقوش تزیینی و غیره به مخاطب عرضه می شود. عمده محتوی این مباحث برگرفته از آیات قرآنی و روایات و احادیث است که فیالجمله کلام وکلمات قرآنی است و مصداق بارز معنویت آنها ن والقلم وما یسطرون است.این امور در طی قرنها و سالیان متمادی با طرحها ونقشینه های متنوع ومتعدد بر پیشخوان مجامع علمی و فرهنگی و اماکن مسکونی و مذهبی بکار رفتهاند و هر یک پیام رسان فرهنگ و هنرو سلوکو منش قوم و قبیله و تمدنی خاص هستند. این نقوش که حاصل تجربه و تبحر و تخصص هنر-صنعتگران و معماران و هنرمنداناست نه تنها خود ظرف پیام هستند که از منظری پیامی از گامه و گستره ی جغرافیایی به گامه و گستره ی دیگرند که به اتصال دو برههاز تاریخ و تمدن انجامیده است. پس با نوعی رسانه از جنس هنر روبرو هستیم که حامل پیام است. این پیام اما جنسی متفاوت دارد و نهماندگاری و نه موثربودن که هر دو را با هم دارد. در این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی و تحقیقات کتابخانه ای صورت می گیرد سعیبر آن است تا با بررسی نقش و جایگاه آثار خطی برگرفته از کلام الله مجید در کالبد نمادهای گرافیکی، تاثیرات پیامبرانه آنها در ارتباط-محوری از نسلی به نسل دیگر مورد مداقه قرار گیرد و در پی آن است که چگونه روح قدسی کلام الهی می تواند در جسم نقوش و نمادینهها به وحدت و اتحاد و اخلاص بیشتر اقوام و مذاهب و مکاتب فکری منجر شود شواهد امر نشان می دهد با گذشت قریب به ۱۵ قرن ازارسال پیام از منبع وحی همچنان قابلیت رمزگشایی برای گیرندگان برخوردار است و اعتبار و ارزش آن همچنان فراتر می رود. این مهم بهتجدد، تلون، تطور و تکثر هنر اسلامی نیز بیشمار انجامیده است تا اثبات کند که قرآن فرارسانه است.

Keywords:

قرآن کریم , هنر مقدس , فرا رسانه , ارتباط-محوری , نقوش هندسی اسلامی , اقوام و مذاهب