طراحی و اعتبارسنجی الگویی بومی برای مدیریت سوانح و بلایای طبیعی در روستاها (مطالعه موردی: استان اردبیل)؛ رهیافتی آمیخته

زمینه و هدف: شدت سوانح و بلایای طبیعی در بسیاری از نقاط روستایی کشور به گونه ای است که تداوم زندگی اجتماعی و اقتصادی ساکنان این مناطق را همواره با بحران مواجه می نماید. روستاها نسبت به شهرها به دلیل ساختار و بافت سنتی در برابر سوانح و مخاطرات طبیعی آسیب پذیری زیادی دارند و همه ساله سوانح طبیعی، خسارات زیادی را بر روستاهای کشور وارد می کند. بر همین اساس پژوهش حاضر نیز با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگویی بومی برای مدیریت سوانح و بلایای طبیعی در روستاها در دو مرحله کیفی (روش دلفی) و کمی انجام گرفت. روش: این پژوهش از لحاظ هدف، اکتشافی و از لحاظ نوع، توصیفی است که به روش میدانی اجرا گردید. جامعه آماری پژوهش، در مرحله کیفی تعداد ۳۰ نفر از مدیران ستاد بحران استان اردبیل می باشند که به صورت هدفمند و به شیوه نمونه گیری ارجاع زنجیره ای (روش گلوله برفی) انتخاب شدند. همچنین در مرحله دوم و بر اساس جدول مورگان، تعداد ۳۸۴ نفر از ساکنان روستاهای استان اردبیل با حداقل مدرک دیپلم انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در مرحله کیفی، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با خبرگان است که به روش دلفی و در سه دور انجام گردید و در مرحله کمی نیز از پرسشنامه بازطراحی شده منتج از مرحله اول استفاده شد. یافته ها: در این پژوهش، شاخص های استخراج شده، بر اساس متغیرهای مورد مطالعه و همچنین نتایج حاصل از دور سوم دلفی در ۷ عامل انتزاعی تر (آمادگی، واکنش، پساواکنش، ارزیابی، کالبدی، مدیریتی، ترمیم و بازسازی) و ۳۲ مفهوم (کدهای باز) دسته بندی شدند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد بعد "ارزیابی" و بعد "کالبدی" با ضریب مسیر ۸۵۹/۰ بیش ترین تاثیر را در الگوی مدیریت سوانح و بلایای طبیعی در روستاها داشته اند. در نهایت با استفاده از نرم افزار Smart PLS، از برازش مدل به دست آمده اطمینان حاصل شد. همچنین ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA)، نیز ۰۰۰/۰ به دست آمد که نشان می دهد الگوی ارائه شده در وضعیت مطلوبی قرار دارد و می توان به نتایج حاصل اتکا نمود.

Keywords:

Crisis , Natural Disasters , Village , Delphi Method , بحران , حوادث طبیعی , روستا , روش دلفی