«کاربردشناسی صوری» فراتر از نظریه معنا

ابرماس، در اندیشه متاخر خویش، در تلاش برای رفع نقصان نظریه انتقادی و تدارک بنیادی برای نظریه اجتماعی با الهام از الگوی کارکردهای زبان کارل بوهلر و نظریه افعال گفتاری، نظریه «کاربردشناسی صوری» را ارائه می دهد. کاربردشناسی صوری، با اصل اولیه قراردادن زبان به مثابه رسانه خاص حصول فهم، ضمن رفع محدودیت های نظریه های رایج معناشناسی و استفاده از نقاط قوت آن ها، نقشی فراتر از صرف یک نظریه معنا ایفا می کند؛ به این طریق که هم در مباحث جاری فلسفی در خصوص صدق، عقلانیت و معنا نقش آفرینی می کند و هم شالوده نظریه جامعه شناختی کنش ارتباطی را فراهم می آورد. این نظریه برپایه درهم تنیده بودن معنا و دعاوی عام اعتبار، یعنی، صدق، درستی هنجاری و صداقت عمل می کند. سه دعوی عام اعتبار مذکور برای هر دو آموزه فلسفه زبان و اجتماعی هابرماس استلزاماتی به همراه دارد. از سویی، اساس متقاعدکننده تری برای طبقه بندی افعال گفتاری نسبت به پیشنهادهای آستین یا سنخ شناسی نظری سرل فراهم می آورد و، از سوی دیگر، با طرح آموزه ارتباط درونی زبان با دعاوی عام اعتبار، امکان بازتولید مفهوم خاصی از نظم اجتماعی ازطریق کنش ارتباطی را پیش می کشد. به این ترتیب، کاربردشناسی نه صرفا نظریه معنا و منحصر به فلسفه زبان، بلکه به مثابه بنیاد نظری حوزه های متفاوت شناخت رخ می نماید. این مقاله با روایتی از فرایند شکل گیری این نظریه، چیستی، اهمیت و فراروی کاربردشناسی صوری از صرف نظریه معنا را نشان می دهد.

Keywords:

هابرماس , کاربردشناسی صوری , نظریه های معنا , افعال گفتاری , اظهار , اعتبار