بررسی مورفولوژیک بذر برخی گونه های مرتعی استان خراسان شمالی از منظر مکانیسم پراکنش بذر آنها

مسافت پراکنش بذرها از پایه­ی مادری یکی از جنبه­های اساسی در چرخه زندگی گیاه است و بر روی اکولوژی، تکامل و بقاء گیاه اثر قابل­توجهی دارد. البته انواع روش­های پراکنش بذرها در گونه­های مختلف، معمولا با توجه به خصوصیات مورفولوژیک میوه­ها و بذرها قابل تشخیص می­باشد. از این رو، یک بررسی آزمایشگاهی در سال ۱۳۸۷ روی بذر ۲۴ گونه مرتعی استان خراسان شمالی انجام­ شد. بذرها با استفاده از کولیس دیجیتال با دقت mm ۰۱/۰ اندازه­گیری شد و بعد شکل بذرها توسط بینیکولار بررسی و سپس به­صورت دستی در مقیاس۳۰ تا ۸۰ برابر طراحی گردید. بذرها با توجه به شکل ظاهری و خصوصیات مورفولوژیک آنها، در پنج گروه پراکنش با نام گروه­های حاوی ساختارهای تغذیه­ای (مانند Artemisia seiberi)، دارای ساختار پراکنش بالن­مانند (مانند Agropyron trichophorum)، دارای زوائد بلند (مانند  Salsola arbusculaformis)، بدون زائده (مانند Stachys inflataو Iris songarica) و سایر گونه­ها (مانند  Kochia prostrate) طبقه­بندی شدند. نتایج بررسی­ها نشان­داد که رایجترین اندام پراکنش بذرهای مورد مطالعه، نوعی از اندام پراکنش بود که امکان جابجایی و انتقال بذرها توسط باد را ایجاد می­نمود (شامل ۹ گونه). بنابراین بذرهای دارای این اندام پراکنش در گروه بالن­مانند قرار داده­شدند. پس از آن، گونه هایی بودند که در گروه دارای زائده بلند قرار گرفتند و سایر گروه­های پراکنش در اولویت­های بعدی این دو گروه قرار گرفتند. به­طورکلی می­توان چنین نتیجه­گیری نمود که در منطقه­ی­ استان خراسان شمالی، اندام پراکنش بالن­مانند مناسبترین سیستم پراکنش را برای بذرهای مرتعی مورد مطالعه فراهم آورده­است

Keywords:

پراکنش بذر , مورفولوژی بذر , اندام های پراکنش , گیاهان مرتعی