معرفی رویکردهای چهارگانه توسعه پایدار و پیشنهاد سناریوی مناسب برای شرایط موجود ایران

پس از انقلاب صنعتی، بشر شیفته از دستاوردهای فناورانه به بهره برداری بیشتر و بیشتر از مواهب طبیعی پرداخت. تا پیش از آن، نرخ بهره برداری بشر بسیار کمتر از نرخ تولید و جذب زمین بود و بنابراین مشکلات زیست محیطی چندانی به چشم نمی خوردند؛ اما به تدریج با استثمار هر چه بیشتر بشر، شرایط طبیعت رو به تنزل گذاشت و هشدارها درباره پایدار نبودن فرایندهای انسانی به تعریف مفهوم توسعه پایدار منتج شد. ایران هم کشوری است که به دلیل بهره برداری های نادرست از منابع طبیعی، در معرض بحران های زیست محیطی بسیاری قرار دارد. از همین رو، مقاله حاضر پس از معرفی رویکردهای چهارگانه مفهوم «نردبام پایداری»، بزرگ ترین و حیاتی ترین بحران های زیست محیطی ایران امروز را شناسایی می کند و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و بهره گیری از نظرات ۲۰ متخصص حوزه های محیط زیست و شهرسازی، میزان تهدیدآمیز بودن هر یک از بحران ها را به صورت کمی مشخص می نماید. درنهایت، اولویت تهدید بحران ها و وزن هر یک از آن ها به شرح زیر به دست آمد: ۱) خشک سالی (۰.۴۲۵)، ۲) تخریب جنگل ها، مراتع و زمین های کشاورزی (۰.۲۲۲)، ۳) آلودگی هوا (۰.۱۴۷)، ۴) تخلیه روستاها (۰.۱۳۹) و ۵) از دست رفتن تنوع زیستی (۰.۰۶۷). با شناسایی این اولویت ها، رویکردهای لازم برای هر یک از بحران ها از میان رویکردهای چهارگانه پیشنهاد شد. برای مواجهه با بحران خشک سالی رویکرد «توسعه پایدار آرمانی»، برای مواجهه با تخریب جنگل ها، مراتع و زمین های کشاورزی رویکرد «توسعه پایدار قوی»، برای مواجهه با «آلودگی هوا» و «تخلیه روستاها و مهاجرت به شهرها» رویکرد «توسعه پایدار ضعیف» و برای مواجهه با از دست رفتن تنوع زیستی یکی از دو رویکرد توسعه پایدار ضعیف یا کنترل آلودگی پیشنهاد می شود.

Keywords:

توسعه پایدار , نردبام پایداری , بحران زیست محیطی , رویکردهای چهارگانه , فرایند تحلیل سلسله مراتبی