نگاهی بر زندگی حافظ شیرازی

خواجه شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمدحافظ شیرازی(۷۹۲ - ۷۲۷ هجری قمری)مشهوربه لسان الغیب،ترجمان الاسرار،لسان العرفا و ناظم الاولیاء،متخلص به حافظ، شاعر فارسی گوی ایرانی است.بیشتر شعرهای او غزل است. مشهور است که حافظ به شیوه سخن پردازی خواجوی کرمانی گرویده و همانندی سخنش باشعر خواجو مشهور است.حافظ را از مهمترین اثرگذاران برشاعران فارسی زبان پس از خود میشناسند.در سده های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او را به زبانهای اروپایی نیز ترجمه کردند و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.هر سال دربیست مهر مراسم بزرگداشت حافظ در آرامگاهش در شیراز با حضور پژوهشگرانی از اقصا نقاط دنیا برگزار میگردد.در تقویم رسمی ایران بیست مهر را روز بزرگداشت حافظ نامیدهاند.مشهور است که حافظ در سالهای نوجوانی و آغاز جوانی شاگرد نانوا بوده و از نسخه های خطی نیز رونوشت برمی داشته است. آگاهیها درباره تحصیل و تدریس حافظ فقط از اشاره های خودش در شعرها و نیزمقدمه ای است که محمد گلندام در نهایت اختصار نگاشته است. حافظ در اشعار خویش به حضورش در مدرسه، چهل سال تحصیل علم و فضل، درس صبحگاهی و حفظ قرآن برپایه قرائت های گوناگون اشاره کرده است . آوازه حافظ سبب شده بود که حاکمان سرزمینهای دور و نزدیک او را فراخوانند. او در طول زندگی با بسیاری از سلاطین و بزرگان تعامل داشت و با اهل علم و ادب و شعر هم همنشینی میکرد و از احوال صوفیان و درویشان زمانش هم باخبر بود؛اما خودش هرگز در هیچیک از این گروه ها قرار نگرفت. حافظ هیچ گناهی را سنگین تر از مردمفریبی و ریاکاری نمیدانست و همواره به اهل تظاهر در اشعارش میتاخت . مکتب حافظ رندی است و رند و رندی اساسیترین اصطلاح در شعر و جهانبینی حافظ است؛ از اینرو، شناخت رندی شناخت جهان بینی و اندیشه و هنر حافظ را نتیجه میدهد. رندی، در نگاه حافظ، نظامی روشنفکرانه و فلسفی است؛ و متفکررند روشنفکر. بیش از هر شخصیت دیگری که در دیوان دیده میشود رند است که حامل پیام حافظ است. بیشتر صاحبنظران بر آنند که حافظ غزل فارسی را به اوجی رساند که دیگر هرگز تکرار نشد. شعر حافظ دارای سه فضای عاشقانه و عارفانه و مدحی است. حافظ پژوهان برجسته ترین ویژگی سبکی غزل او را »پریشانی« دانسته اند؛ یعنی استقلال و عدم ارتباط ابیات: هر بیت موضوعی علی حده مطرح میکند. حافظ با دگرگونیهای پی درپی در صور خیال و بنمایه ها سبب میشود خیال شود که موضوع شعر پیوسته تغییر میکند، درحالیکه شاید چنین نباشد. از اینرو، برای تحلیل درست غزل حافظ باید مرز ظریف میان موضوع بیان شده و روشهای گوناگون بیان آن موضوع را در نظر داشت.

Keywords:

حافظ , شعر , شاعر , غزل , قرآن , رندی , وزن , عروض , زندقیه