ارزیابی شاخص های کیفی خاک در رویشگاه های جنگلی تخریب و تبدیل شده به مرتع در غرب مازندران

تخریب رویشگاه­های جنگلی و تغییر پوشش اراضی می­تواند اثرات برجسته­ای در تغییرپذیری شاخص­های کیفی خاک داشته باشد. در پژوهش حاضر، مشخصه­های مختلف خاک در رویشگاه جنگلی (تقریبا دست­نخورده) با غالبیتZelkova carpinifolia، پوشش مرتعی با غالبیت Festuca ovina و تک درختانی از Zelkova carpinifolia و Ulmus minor ، پوشش مرتعی با غالبیت Dactylis glomerata و Thymus transcaspicus و پوشش مرتعی با غالبیت Stachys byzantina ، در منطقه زانوس بخش کجور استان مازندران، مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، از هر یک از پوشش­های اراضی تعداد ۳۶ نمونه خاک (شامل ۱۲ نمونه در فصول بهار، تابستان و پاییز) از عمق ۱۰-۰ سانتی­متری برداشت و به آزمایشگاه انتقال داده شد. نتایج حاکی از تغییرپذیری غالب ویژگی­های مورد مطالعه خاک در فصول مختلف سال تحت انواع پوشش­های اراضی می­باشند. بر مبنای تجزیه به مولفه­های اصلی (PCA)، مقادیر بالاتر رس، ماکرو و میکروخاکدانه، واکنش (pH)، نیتروژن کل، مقدار نیتروژن در ماکرو و میکروخاکدانه­های خاک منجربه افزایش فعالیت­های بیوشیمیایی و میکروبی (آمونیوم، نیترات، سهم میکروبی کربن، معدنی­شدن نیتروژن) خاک تحت پوشش اراضی Zelkova و Festuca شده است. در حالی که پوشش­های اراضی Stachys و Dactylis با دارا بودن مقادیر بزرگتر شن و مقدار کربن در ماکرو و میکروخاکدانه­های خاک، دارای کمترین فعالیت­های بیوشیمیایی و میکروبی خاک بوده­اند. با توجه به نتایج این پژوهش می­توان اذعان داشت، که حضور پوشش­های درختی (آزاد و اوجا) در رویشگاه­ها می­تواند شرایط مناسب­تر و بازدهی بیشتری برای عملکرد خاک فراهم نماید، که این موضوع می­تواند جهت احیای اراضی تخریب­یافته مورد توجه مدیران قرار گیرد.

Keywords:

mountainous area , Zelkova carpinifolia , Rangelands , seasonal dynamics , soil carbon and nitrogen mineralization