اثرات تغییر کاربری اراضی بر رسوب دهی حوضه کوهدشت با استفاده از تکنیک منشایابی رسوب

تولید رسوب از مهم­ترین مسائل زیست­محیطی حوزه­های آبخیز است که بشدت حیات انسانی و زندگی جانوری را تحت تاثیر قرار می­دهد. بنابراین حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش از ضروری­ترین اقداماتی است که بایستی به آن توجه شود. با توجه به این که عوامل مختلفی مانند تغییر کاربری اراضی می­تواند بر میزان رسوب دهی حوضه­ها اثر گذارد، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر رسوب دهی حوضه کوهدشت واقع در غرب استان لرستان انجام گرفت. به این منظور ابتدا تغییرات کاربری با استفاده از تصاویر ماهواره­ای بررسی و سپس میزان دبی رسوب با استفاده از داده­های دبی جریان و غلظت رسوب ایستگاه هیدرومتری کشکان افرینه در خروجی حوضه محاسبه شد. سهم هر یک از کاربری­های اراضی در تولید رسوب با استفاده از تکنیک منشایابی رسوب بر اساس مدل عدم قطعیت Bayesian برآورد شد. نتایج نشان داد، تغییر کاربری از مرتع و جنگل به کشاورزی قابل توجه بوده به طوری که از سال ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۹۵ به ترتیب حدود ۴۹ و ۸/۲۴ درصد از زمین­های مرتع و جنگل کاهش یافته و ۵/۴۷ درصد به زمین­های کشاورزی اضافه شده است. نتایج بررسی داده­های ایستگاه هیدرومتری کشکان افرینه نشان داد، میانگین دبی رسوب از ۹۵۴/۵ تن در روز منتهی به سال ۱۳۶۱ به میانگین ۰۷۹/۷ تن در روز منتهی به سال ۱۳۹۵ رسیده است. نتایج مدل منشایابی رسوب نیز نشان داد اراضی کشاورزی بیشترین سهم را در تولید رسوب منطقه دارد. سهم (عدم قطعیت ۵ تا ۹۵ درصد) هر یک از منابع کشاورزی، مرتع و جنگل در تولید رسوب به ترتیب برابر با ۹۵ (۹۹-۸۶)، ۳ (۱۲-۰) و ۹/۰ (۳-۰) درصد و ضریب اهمیت نسبی هرکدام از این منابع به ترتیب برابر با ۵/۱، ۲۸/۰ و ۰۳/۰ محاسبه شد. این نتایج نشان می­دهد، مهم­ترین عامل در افزایش دبی رسوب، تغییر کاربری از مرتع و جنگل به کشاورزی است.

Keywords:

منابع رسوب , عدم قطعیت , دبی رسوب , لرستان