رابطه متقابل اقتصاد دانش بنیان و پژوهش علمی در جهان بر مبنای شاخص های بانک جهانی

دانش منشاء رشد اقتصادی و افزایش بهره وری بوده و تولید و انباشت آن در صدر اولویت کشورها قرار دارد. در این میان اقتصاد دانش بنیان به دلیل تاکید بر مولفه دانش در مسایل و امور اقتصادی اهمیتی مضاعف یافته است. اقتصاد دانش بنیان محوری اقتصادی است که به طورمستقیم براساس تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات شکل گرفته و درآن تولید و بهره برداری از دانش به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی، موجبات تغییر و دگرگونی در تمامی ابعاد توسعه جامعه را فراهم می کند. هدف از این پژوهش، تحلیل جایگاه کشورها در اقتصاد دانش بنیان و پژوهش علمی، و تعیین رابطه شاخص های اقتصاد دانش بنیان با شاخص های برونداد علمی بر اساس روش های علم سنجی است و بر اساس نتایج به تحلیل وضعیت ایران و راه های بهبود جایگاه کشور در اقتصاد دانش بنیان و پژوهش علمی پرداخته شده است. مطالعه حاضر از نوع پژوهش های علم سنجی است که با استفاده از تحلیل استنادی و تکنیک ارزیابانه و استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون همبستگی اسپیرمن و پیرسون انجام گرفته است. جامعه آماری شامل کلیه تولیدات علمی مربوط به ۲۰۰۸- ۲۰۲۲ نمایه شده در پایگاه سایمگو و مباحث مربوط به شاخص های اقتصاد دانش بنیان ایران و۴۷ کشور جهان بر اساس جدول رتبه بندی بانک جهانی است. شاخص های علمی شامل تعداد کل مقالات، تعداد استنادات، تعداد استناد به هر مقاله، شاخص اچ و تعداد مقالات در هر رشته می باشد. نتایج این تحقیق همبستگی معنادار بین شاخص های اقتصاد دانش بنیان و شاخص های علمی را نشان می دهد، بنابراین با افزایش تعداد مقالات، تعداد استنادات، متوسط استناد به هر مقاله و شاخص اچ؛ شاخص های اقتصاد دانش بنیان شامل آموزش، نوآوری و فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز افزایش می یابد، از سوی دیگر جایگاه ایران در اقتصاد دانش بنیان مطلوب نیست و فاصله زیادی تا دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه وجود دارد، بنابراین با وجود جایگاه نسبتا مطلوب در تولیدات علمی، کشور ایران نتوانسته به اهداف و برنامه های رشد اقتصاد دانش بنیان دست یابد. این امر می تواند ناشی از دلایل زیادی باشد از جمله پایین بودن کیفیت تولیدات علمی، پایین بودن استنادات و شاخص اچ ایران نسبت به رقبای خود (ترکیه و اسرائیل)، تجاری نکردن نتایج تحقیقات علمی و تبدیل نشدن علم به فناوری.

Keywords:

اقتصاد دانش بنیان , علم سنجی , ارزیابی عملکرد , پژوهش علمی , بانک جهانی