از هرات تا نیاوران: معرفی نسخه مصور شاهنامه شاملو ۱۰۰۸ ه.ق

نسخ خطی از با ارزش ترین منابع هنر ایران به شمار می آیند، چرا که آنها مجموعه ای از هنرهای سنتی ظریفی هستند که گرد هم آمده اند تا گنجینه ای ارزشمند را به وجود آورند. یک نسخه خطی جدای از محتوای خود نماینده تمام عیاری است که فرهنگ و تاریخ دوره کتابت خویش را به شیواترین شکل ممکن بیان می کند. اگرچه تا امروز تعداد قابل توجهی از آنها توسط محققین و دانشمندان و علاقه مندان این رشته موردبحث و مطالعه قرار گرفتند؛ اما هنوز تعداد زیادی از این نسخ همچنان ناشناخته مانده است. یکی از آنها نسخه نفیس خطی شاهنامه شاملو است که در سال ۱۰۰۸ هجری قمری به سفارش حسین خان شاملو در کتابخانه سلطنتی هرات صورت اتمام یافته است. شمار پژوهش های پیرامون این نسخه علیرغم پتانسیل های بسیار آن برای انجام مطالعات مرتبط باهنر ایران بالاخص هنرهای وابسته به کتاب آرایی در عصر صفوی بسیار کم است. هنوز به صورت قطعی نمی توان گفت نگارگر و یا نگارگران این نسخه چه کس و یا چه کسانی بوده اند، اما نام "محمد مومن جانی ابن محمدقاسم مشهور به اصح کرمانی" خوشنویس نسخه در انجامه آن آمده است که علیرغم عیار بالای خط ایشان می توان گفت در میان خوشنویسان هم عصر خود هنوز گمنام مانده است. در مقاله حاضر علاوه بر معرفی اجمالی این نسخه نفیس به ذکر سرنخ های جدیدی در باب خوشنویس نسخه پرداخته می شود. نگارنده در این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این دو پرسش است: _جایگاه شاهنامه شاملو در هنر کتا بآرایی و نسخه شناسی دوره صفوی چگونه قابل بررسی است؟ _ اصح کرمانی کاتب نسخه کیست و جایگاه او در میان هم عصرانش چگونه بوده است؟ تحقیق پیش رو به روش تجزیه وتحلیل خود نسخه و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.

Keywords:

هنر صفوی , شاهنامه مصور , حسین خان شاملو , شاهنامه شاملو , اصح کرمانی