نگاهی گذرا از منظر جامعه شناسی در قابوسنامه

اندرزنامه ای تحت عنوان قابوسنامه حاصل شصت و سه سال تجربه عنصرالمعالی، امیرزاده ای از تبار آل زیار است.کتاب پر از نصیحت و حکمت او خطاب به فرزندش گیلانشاه در چهل و چهار باب حاصل سفرهای متعدد وی به همراه سلاطین غزنوی به واسطه همنشینی با آنان است. گویا اندوختن این تجارب او را به دایره المعارفی از علوم مختلف و رسم و رسوم و فرهنگ و آئین جوامع مختلف تبدیل کرده بود. سادگی متن و صراحت در گفتار و صداقت در بیان ،از موثرترین عوامل اثر بخشی کلام او بر خواننده است. مولف از مسائل مختلف اجتماعی و به خصوص مسائل حکومتی آگاه بوده است. شاید بتوان مهم ترین دلیل این خصوصیت او را داشتن خانوده ای اشرافی دانست.دلیل این ادعا باب بیست و هفتم همین اثر است که در آن به مهارت های خاص خود اشاره می کند که کسب این مهارت ها تنها از خانواده اشرافی بر می آید. به هر حال به راحتی می توان از سطر سطر این کتاب به اوضاع و احوال اجتماعی در آن روزگار پی برد. پس از بررسی جامعه شناسانه ابواب این کتاب نتیجه گرفته شد که اوضاع و احوال جامعه قرن پنجم از نظر مراودات ، آداب جنگ ، میهمان داری ، ازدواج ، مشاغل و پیشه ها و ... مانند هر عصر و دوره ای بسته به اوضاع حکمرانی و سیاسی همان عصر است؛ اما نگاه مولف به این پدیده ها متاثر از زندگی اشرافی است و همواره به گیلانشاه یادآوری می کند که تو امیرزاده ای و نوع زندگی تو باید با عوام متفاوت باشد.می توان ادعا کرد این نصیحت نامه، منبعی قابل اطمینان برای پی بردن به اوضاع و احوال روزگار نویسنده است.

Keywords:

قابوسنامه , عنصرالمعالی , گیلانشاه , عوامل اجتماعی