تغییرات مکانی فرسایش پذیری خاک در ارتباط با سنگ شناسی و توپوگرافی

امروزه فرسایش آبی یکی از شکل های مهم تخریب طبیعت به شمار می رود و معضلات ناشی از آن از مشکلات جدایی ناپذیر حوزه های آبخیز کشور است. در بین عوامل متعدد محیطی موثر بر فرسایش پذیری خاک سنگ شناسی، توپوگرافی و اقلیم از مهمترین عوامل موثر در فرسایش پذیری خاک می باشند. هدف از این پژوهش بررسی خصوصیات خاک شامل تعداد موثر قطره (NDI)، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD)، مقاومت فروروی خاک (PR)، چسبندگی خاک (COH)، هدایت اشباع (Ks) و شاخص فرسایش پذیری خاک (K) می باشد. بنابراین شش جنس سنگ (گرانیت، آهک، افیولیت، شیل، مارن و ماسه سنگ) در استان خراسان رضوی انتخاب شد و نمونه برداری در سه کلاس شیب ۱۰-۰، ۲۵-۱۰ و بیشتر از ۲۵ درصد در سال ۱۴۰۰ انجام شد. به منظور مقایسه فرسایش پذیری خاک در جنس سنگ های مشابه در اقلیم مختلف، جنس سنگ آهک در شهرستان طبس (اقلیم خشک) انتخاب شد. نتایج نشان داد میانگین شاخص فرسایش پذیری خاک و سایر شاخص ها در جنس سنگ های مختلف دارای تفاوت معنی داری می باشند (۰۰۱/۰P<). نتایج اندازه گیری شاخص فرسایش پذیری خاک در شیب های مختلف نشان دهنده عدم معنی داری شاخص فرسایش پذیری در سه کلاس شیب بود (۰۵/۰,p<۸۹۳/۰=sig). فرسایش پذیری خاک در آب و هوای مختلف در جنس سنگ مشابه آهک با مقدار۸۳/۰ در جنس سنگ آهک طبس و ۹۶/۰ تن هکتار ساعت بر هکتار مگاژول میلی متر در جنس سنگ آهک سرخس، نشان داد، فرسایش پذیری خاک در آب و هوای مختلف دارای تفاوت معنی داری می‎باشد (۰۵/۰,p<۰۲۳/۰=sig). نتایج اندازه گیری شاخص CSEI نشان داد بیشترین مقدار کاهش فرسایش پذیری منعکس شده توسط این شاخص در جنس سنگ گرانیت با میزان ۶۴ درصد و کمترین مقدار آن در جنس سنگ شیل با مقدار ۲۵ درصد می باشد.

Keywords:

سنگ شناسی , خصوصیات خاک , فرسایش پذیری , شاخص CSEI , مدل EPIC