سهم و نقش حکمرانی دانشگاهی بازار گرا در تحقق کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی در آموزش عالی ایران

هدف: دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی به واسطه نقش میانجی­گری محیط علمی و کسب وکار که عموما در قالب ساختارهای درونی دانشگاه موردتوجه قرار می­گیرند؛ در سال­های اخیر در بسیاری از دانشگاه­های پیشرو موردتوجه جدی بوده است. از سوی دیگر، یافته­های پژوهشی و تجربی بر فاصله قابل ملاحظه از نقش­آفرینی موثر این نهادها در اکوسیستم کارآفرینی دانشگاه اشاره دارد. به نظر می­رسد یکی از مهم­ترین دلایل این مسئله، ناهم سویی استراتژیک ساختارهای کلان از منظر حکمرانی دانشگاهی با کارکردهای این دفاتر ­باشد؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی سهم و نقش حکمرانی دانشگاهی بازار گرا در تحقق کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی در آموزش عالی ایران بوده است. روش­شناسی: پژوهش حاضر با کاربست روش آمیخته از نوع اکتشافی-تدوین ابزار و با هدف بررسی تاثیر حکمرانی دانشگاهی بازار گرا بر تحقق بهینه کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی؛ ابتدا به شناسایی شاخص­های حکمرانی بازار گرا و کارکردهای دفاتر انتقال فناوری، به عنوان دو هدف جزئی پژوهش، پرداخته است. در این راستا با مرور ادبیات موضوع و مصاحبه­های نیمه­ساختارمند (تا رسیدن به مرحله اشباع نظری) و تلفیق یافته­های این دو مرحله، فهرستی شامل شاخص­های حکمرانی دانشگاهی بازار گرا، استخراج شد. در ادامه و در مرحله کمی پژوهش، با استفاده از روش رگرسیون هم زمان به بررسی سهم و نقش شاخص­های مذکور در کیفیت کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی پرداخته شد. یافته­ها: در راستای شناسایی شاخص­های حکمرانی بازار گرا، ۵۰ شاخص در چهار بعد زمینه­­ای (۶ مورد)، مالی (۱۲ مورد)، علمی (۱۷ مورد) و سازمانی (۱۵ مورد) مورد شناسایی و تائید قرار گرفت. همچنین به منظور دستیابی به کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی که دیگر متغیر پژوهش حاضر بوده است؛ با بررسی اسناد، بیانیه­های ماموریت و شرح وظایف دفاتر انتقال فناوری مستقر و غیره، فهرستی مشتمل بر ۲۵ کارکرد در قالب ۵ بعد (عوامل زمینه­ای؛ کشف علمی و افشای اختراع؛ ارزیابی و ثبت اختراع؛ بازاریابی و اعطای مجوز و راه­اندازی استارتاپ) توسعه یافت. آزمون رگرسیون و ضرایب آن گویای آن بود که چهار بعد زمینه­ای، مالی، علمی و سازمانی حکمرانی دانشگاهی بازار گرا توانسته­اند به ترتیب ۲۲۶/۰، ۲۳۲/۰، ۱۹۸/۰ و ۱۴۳/۰ از واریانس متغیر کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی را تبیین نمایند. بحث و نتیجه­گیری: با توجه به یافته­های پژوهش حاضر می­توان گفت که توجه به شاخص­های حکمرانی دانشگاهی بازار گرا در آموزش عالی ایران می­تواند تاثیر بسزایی در ارتقای کیفیت کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی داشته باشد. به عبارت دیگر فقدان رویکرد کارآفرینانه (در عمل) در حکمرانی دانشگاهی ایران موجب شده است که دفاتر انتقال فناوری از کارکرد بهینه خود فاصله معناداری داشته باشند. به نظر می­رسد بهره بردن از یافته­ها و توصیه­های پژوهش حاضر بتواند توسعه بهینه کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی را در پی داشته باشد.

Keywords:

university governance , university entrepreneurship , commercialization of academic research , university technology transfer offices , حکمرانی دانشگاهی , کارآفرینی دانشگاهی , تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی , دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی