مفعول نمایی افتراقی در زبان فارسی: بازنگری رده شناختی نشانه مفعول مستقیم

دیری است که پدیده زبان شناختی مفعول نمایی افتراقی، در خصوص چگونگی حالت نشانی مفعول مستقیم، همچون مبنایی برای دسته بندی های رده شناختی زبان های جهان شناخته شده است. با این همه، مفعول نمایی افتراقی در فارسی محل مناقشات میان زبان شناسان بوده است. برخی از آنان بر این رای رفته اند که مفعول نمایی افتراقی به راستی در زبان فارسی وجود دارد زیرا برخی از انواع مفعول مستقیم در جملات فارسی با «را» نشان دار می شوند، حال آنکه زبان شناسان دیگری، در مقابل، مثال های نقضی را در هر مورد از فارسی می آورند تا نشان دهند که چنین نیست. از این روست که برخی از زبان شناسان ایرانی ایده مفعول نمایی افتراقی را در فارسی یکسره کنار نهاده و برای «را» نقش کارکردی تازه ای تعریف کرده اند. مقاله مروری تحلیلی حاضر با تبیین مبانی نظری کلی مفعول نمایی نمایی افتراقی، بر آن fبوده است تا با رویکرد تازه ای به چگونگی کاربرد «را» در جمله های فارسی دارای فعل گذرا بنگرد. این رویکرد نه تنها مثال های نقض پیش گفته را توجیه می کند، بلکه همچنین با ارائه دیدگاه تازه ای درباره مفعول نمایی افتراقی در فارسی می کوشد تا نقش حالت نشانی مفعول مستقیم را به «را» در این جمله ها بازگرداند. بدین ترتیب، مقاله حاضر با تثبیت نقش «را» همچون نشانگر برخی از انواع مفعول مستقیم، مفعول نمایی افتراقی را در  فارسی بازتعریف کرده است. امید می رود با اجرای مطالعات پیکره بنیاد آینده رویکرد نظری حاضر به واسطه شواهد زبانی تقویت شود.

Keywords:

typological study , differential object marking , “rā” with Farsi transitive verbs , definiteness , specificity , animacy , Aissen’s approach , مطالعه رده شناختی , مفعول نمایی افتراقی , «را» با افعال گذرای فارسی , معرفگی , مشخص بودگی , جان داری , رویکرد آیسن