ارزیابی دگرگونی ارزشهای فرهنگی جامعه ایران در طول سالهای پس از انقلاب اسلامی بر اساس بررسی فیلمهای سینمایی

در پژوهش حاضر با طرح این پرسش که چگونه میتوان روند تغییرات ارزشهای فرهنگی در جامعه ایرانی را بررسی کرد به سراغ تحلیل یک میانجی فرهنگی هنری ، یعنی سینما میرویم فیلمهای ساخته شده در مقاطع مختلف زمانی از واپسین سالهای قبل انقلاب اسلامی تا پیروزی گفتمان اصلاح طلبان با کسب اکثریت آرا در انتخابات سال ۱۳۷۶ ، انتخاب شده و پر مخاطب ترینشان تحلیل می.شوند از این میان پنج فیلم به نامهای گوزنها، عقابها ، عروس ، شبهای زاینده رود و آدم برفی انتخاب شده.اند نظریه مورد استفاده برای مدلسازی الگوی تحلیل ، نظریه های تیپهای شخصیتی تالکوت پارسونز و مراحل انقلاب کرین برینتون می باشد. نظریه پارسونز بیانگر چهار تیپ شخصیتی است که با توجه به خرده نظامهای زیستی ، شخصیت ، اجتماعی و فرهنگی شکل میگیرند در هر کدام از تیپهای شخصیتی یکی از این خرده نظامها بر بقیه غلبه داشته و ویژگی اصلی و پیش برنده شخصیت را میسازند. از آنجایی که این تیپهای شخصیتی تعریف شده همچون قالب و فرم می باشند میتوانند انواع محتوا را پوشش دهند بدین گونه که میتوان از آنها برای تفسیر یک جامعه در سطح کلان یا یک فرد اجتماعی در سطح خرد بهره برد. در نظریه کرین برینتون نیز مراحل گذار یک جامعه انقلابی به چهار مرحله قبل از انقلاب ، حاکمیت میانه روها ، حاکمیت تندروها و ترمیدور تقسیم بندی شده است فرضیههای ارائه شده در زیر مجموعه دو فرض اصلی جای میگیرند اول آنکه با گذر زمان از سالهای انتهایی سلطنت پهلوی تا پیروزی انقلاب و نهایتا پیروزی اصلاح طلبان از اهمیت ارزشهای جمع گرایانه و مبتنی بر مضامین ایدئولوژیک کاسته شده و بر اهمیت ارزشهای فرد محور و فایده گرایانه افزوده شده است. دوم، با توجه به چهار تیپ شخصیتی ذکر شده و نیز مراحل نام برده از انقلاب ، مراحل مختلف حیات اجتماعی جامعه ایرانی به چهار تیپ شخصیتی تقسیم بندی میشوند که به ترتیب زمانی عبارتند از : هدفگرا ، آرمانگرا ، فرصت طلب و فایده گرا روش مورد استفاده در پژوهش تحلیل محتوا است به طوری که هر فیلم را که دارای نظام فکری و جهان بینی خاص خود است در سه مرحله تحلیل متنی ، تحلیل گفتمانی و تحلیل اجتماعی مورد واکاوی قرار میدهیم. در تحلیل متنی به ساختار درونی روایت، در تحلیل گفتمانی به جهان بینی عرضه شده و در تحلیل اجتماعی به ارتباط این جهان بینی و تاثیر پذیری آن از بستر اجتماعی خود پرداخته میشود. نتایج حاصل از پژوهش در ذیل آمده است: ۱ - با گذر زمان از آخرین سالهای حکومت رژیم پهلوی تا پیروزی گفتمان اصلاح طلبان از فراوانی ارزشهای جمع گرایانه کاسته شده و بر اهمیت ارزشهای فردگرایانه افزوده شده است. ۲ در هر دوره ای از حیات اجتماعی سیاسی ایران عناصر یک تیپ شخصیتی غلبه دارد که به ترتیب عبارتند از هدفگرا ، آرمانگرا ، فرصت طلب و فایده گرا.