ارکان توسعه پایدار و الزامات آن در برنامه پنج ساله هفتم توسعه

با توجه به ناکامی های تجربی در شش برنامه توسعه قبلی و تحولات اجتماعی- اقتصادی روزافزون در دنیای امروز و عزم دولت سیزدهم در انجام اصلاحات اقتصادی گسترده، برنامه هفتم توسعه فرصت بسیار مناسب را برای پی ریزی این اصلاحات تحول آفرین فراهم می کند که علی القاعده این اصلاحات باید از شاکله برنامه هفتم و فرایند تهیه، تصویب و اجرای آن شروع شود. توسعه پایدار یکی از پیامدهای اصلاحات اقتصادی تحول آفرین است که برنامه هفتم توسعه می تواند زمینه ساز تحقق آن گردد. توسعه پایدار بر چهار رکن ۱- انسانی؛ ۲-اجتماعی؛ ۳- اقتصادی؛ و ۴- زیست محیطی استوار است. ایجاد پایداری در این چهار رکن، توسعه پایدار را ممکن می سازد. از این رو لازم است در برنامه هفتم به چهار رکن پایداری توجه کافی و وافر شود و مولفه های سنجش آن در حوزه انسانی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی به خوبی برای همه بخش ها و دستگاه ها تعریف شود تا حکمرانی نظارتی و پاسخگویی به نحو شایسته ای به اجرا درآید.

نکته مهم دیگر در تسریع و شفاف سازی برنامه اصلاحات اقتصادی در برنامه هفتم، تبیین سلسله مراتب هدف در هر برنامه و تعیین اهداف بر اساس ضوابط استاندارد است که ناظر به پنج ویژگی هدف در هر یک از سه وجه آن (خروجی، پیامد و اثر) است. پنج ویژگی هدف عبارت است از: مشخص بودن، قابل اندازه گیری بودن، قابل دستیابی بودن، واقع بینانه بودن و زمان دار بودن. اهداف با چنین ویژگی هایی، نظارت و پاسخگویی موثر در اجرای برنامه ها را شفاف تر می سازد.

رشد فراگیر جزء لاینفک فرایند توسعه پایدار محسوب می شود، توسعه ای که در آن همه افراد در گروه های مختلف مشارکت داشته باشند و از منافع حاصل از آن به طور عادلانه بهره مند شوند؛ رشدی اقتصادی را به ثمر خواهد رساند که مبین رشد فراگیر خواهد بود. برای رشد فراگیر هشت ضلع اجتماعی- اقتصادی (توسعه بخش کشاورزی، توسعه بخش صنعتی، توسعه بخش اجتماعی، کاهش تفاوت های منطقه ای، حمایت از محیط زیست، ایجاد اشتغال، توزیع برابر درآمدها و کاهش فقر) در نظر گرفته می شود که با توسعه آنها رشد فراگیر عملا تحقق می یابد. برای اندازه گیری تحقق رشد فراگیر لازم است از شاخص های توسعه ای این هشت ضلع، یک شاخص ترکیبی تعریف و تعیین شود.

نکته آخر این که نظام پویش و ارزشیابی برنامه در سازمان برنامه و بودجه باید در فرایند تهیه و تصویب برنامه ها حضور فعال و پررنگ داشته باشد تا برنامه ها در بخش های مختلف با رعایت الزامات توسعه پایدار و با تاکید بر نحوه تعیین اهداف، به ویژه معطوف به پیامدها و اثر تنظیم گردد.