مفهوم مالیات و عدالت مالیاتی در ادبیات اقتصاد مالیاتی با تاکید بر ضرورت حل مسئله فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی در برنامه هفتم توسعه

- مضمون عدالت مالیاتی بر پایه ارزش قضاوتی استوار است. ارزش قضاوتی عدالت مالیاتی به نوبه خود مبتنی بر پیش فرض هایی است که با قبول آنها می توان از عدالت لحاظ شده در نوع نظام مالیاتی (نرخ های تناسبی و تصاعدی) دفاع کرد.

- کاهنده بودن مطلوبیت نهایی درآمد و یکسان بودن تابع مطلوبیت برای مودیان مالیاتی از پیش فرض های اصلی است که در نظام مالیاتی مبتنی بر اصل توانایی پرداخت یا بر اصل چشم پوشی یکسان از مطلوبیت درآمد (قدر مطلق، تناسبی و تصاعدی) نیز مفروض است.

- اگر سیاست های هنجاری نظام حاکمیتی و دولت ها بر این نکته تاکید داشته باشد که عدالت مالیاتی باید با پیش فرض یکسان شدن مطلوبیت نهایی درآمد برای همه مودیان استوار باشد، در این صورت قانون گذار به ساختار مالیاتی شدیدا تصاعدی رای خواهد داد که افراطی ترین شکل مالیات تصاعدی است.

- در ساختار مالیاتی شدیدا تصاعدی تا زمانی که گروهی از مودیان درآمد بیشتری از گروه دیگر دارند و درآمد مالیاتی مورد نظر دولت تنها از این گروه تامین شود؛ بنابراین ضرورت اخذ مالیات از گروه دیگر منتفی است.

- در این ساختار هرگاه درآمد مالیاتی دولت از گروه های درآمدی بالا تامین نشد از آن نقطه به بعد هر دو گروه درآمدی مشمول یک نرخ مالیاتی می شوند، چون درآمد آنها پس از مالیات به یک سطح برابر نزول پیدا می کند.

- در دنیای واقعی ما مالیات علی الراس، تناسبی و تصاعدی را اعمال می کنیم که هرکدام یک نوع از عدالت مالیاتی بر اساس اصل چشم پوشی یکسان محسوب می شود.

- بر اساس آمار های مقایسه ای بین المللی، بیشتر کشورها با معضل فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی مواجه اند که میزان آن برحسب درصد سهم در تولید ناخالص داخلی به طور متوسط بین ۱۰ تا ۱۲ درصد برآورد می شود. این در حالی است که میزان مالیات در ایران بین ۶ تا ۷ درصد برآورد شده است؛ یعنی به طور سرانگشتی می توان گفت به اندازه دو برابر مالیات دریافتی، فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی داریم.

- بنابراین ظرفیت بالقوه مالیاتی کشور را در درجه اول می توان از طریق مبارزه و مقابله با فرار مالیاتی بالا برد و آن را در اولویت های اصلاح سیاست های اقتصادی دولت قرار داد.

- اقتصادهای زیرزمینی که از دید نظام مالیاتی مخفی می مانند بیشترین صدمه و آسیب را به فرهنگ مالیاتی و مشارکت داوطلبانه سایر مودیان مالیاتی خوش حساب وارد می کند.

- برقراری توازن بین مخارج جاری دولت و درآمدهای مالیاتی یکی از ارکان کلیدی اقتصاد مقاومتی و تاب آورسازی اقتصاد کلان کشور است.

- در صورت قرار گرفتن فرارهای مالیاتی زیر چتر نظام مالیاتی کشور می توان درآمد مالیاتی کشور را با پایه های مالیاتی موجود به حالت پایداری برگرداند و به راحتی مخارج جاری دولت را در طی سال های متمادی تامین کرد.

پیشنهاد سیاستی

- کاستی اصلی در نظام مالیاتی حاضر معدود بودن پایه های مالیاتی و نرخ مالیات نیست؛ لذا تعجیل در پرداختن به این مسائل بدون توجه به پیش نیازهای آن می تواند تبعات منفی به همراه داشته باشد.

- پیش نیاز اصلی برای رفع این کاستی ها و هموار کردن راه برای انجام اصلاحات گسترده این است که ابتدا مسئله فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی را در نظام مالیاتی کشور برای همیشه حل کنیم؛ لذا نخستین و اولویت دارترین اقدام به منظور اصلاح نظام مالیاتی کشور، داشتن عزم قاطع دولت در شناسایی همه موارد فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی است.

- حل مسئله فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی یک اقدام زمینه ساز برای مشارکت آحاد جامعه در همراهی با دولت در انجام اصلاحات گسترده نظام مالیاتی و اطمینان بخشی به برقراری عدالت مالیاتی در تمام سطوح فعالیت های اقتصادی است.

- تخصیص بهینه درآمدهای مالیاتی برای ارتقای بهره وری دولت در انجام تکالیف حاکمیتی و شفاف سازی هزینه کرد درآمدهای مالیاتی دولت نقش کلیدی در افزایش سطح اعتماد مودیان مالیاتی نسبت به هزینه کرد موثر درآمدهای مالیاتی دولت و نیز جلب مشارکت داوطلبانه آنها در پرداخت مالیات دارد.