منشآت معتمدالدوله، مقامه ای در دوره ی قاجاریه (بررسی و تحلیل ویژگی های مقامه در منشآت معتمدالدوله)

توجه به نثر هنرمندانه و کوشش برای اظهار فضل و هنر در نوشتن، از دیرباز، موجب به کارگیری صنایع ادبی و واژگان مهجور و متروک در آفرینش متونی ادبی شده است که نوعی از آن با عنوان مقامه شناخته می شود. پس از انتشار نخستین مقامه ها در زبان فارسی، این گونه ی ادبی از سیطره موضوعات معدود و محدود بیرون آمد و در مواردی عنوان مقامه نیز از آن گرفته شد؛ اما مختصات و ویژگی های آن در قالب عناوینی نو ادامه یافت. یکی از گونه های نثر فارسی که نویسنده در آن مانند مقامه در پی هنرنمایی و آفرینش اثری ادبی است، منشآت و نامه نگاری است که منشآت فرهاد میرزا معتمدالدوله یکی از نمونه های آن در عصر قاجار است. در این پژوهش به شیوه تحلیلی- توصیفی به جست وجوی ویژگی های مقامه در منشآت فرهادمیرزا و بررسی پیروی او از ویژگی های این گونه ی ادبی در نگارش منشآت خواهیم پرداخت. برآیند پژوهش نشان می دهد که فرهادمیرزا در منشآت با به کارگیری صنایع ادبی و خلق نثر فنی و استفاده از لغات مهجور و متروک، مانند مقامه نویسان پیشین به اعنات و لزوم مالایلزم می پردازد و از سجع و واژگان تازی در جملات فارسی نیز بهره می گیرد. در برخی از عبارات هم، معنا و مفهوم جمله را فدای لفاظی می کند؛ به گونه ای که می توان منشآت او را یکی از واپسین نمونه های مقامه نویسی در ادبیات فارسی دانست.

Keywords:

فرهاد میرزا , قاجار , منشآت , نثر فنی , مقامه