صورت در عرفان اسلامی و تاثیر آن در هنر نگارگری ایرانی

صورت در عرفان اسلامی مصورساختن معنا و حقیقتی است که از عوالم دیگر خبر میدهد. حقیقت در صورت هم جلوه گراست و هم حجابی بر آن است. حقیقت میتواند در صورت اثر هنری، آشکار شود؛ اثر هنری وابسته به هنرمندی است کهدست به آشکارگی زده است. او به مثابه پیامبری میماند که واسط آسمان و زمین میشود و عالم معنا را در اثر هنری بهظهور می رساند. یکی از آثار هنری که معنا در آن جلوهگری میکند، نگارگری ایرانی است. هنرمند در آن به خلق صورتیمی پردازد که بازتاب عالم معناست و حقیقت را با رنگ و نور آشکار میکند، حقیقتی که رنگ مییابد و به تصویر کشیدهمی شود. در این نوشتار به اهمیت صورت در عرفان اسلامی می پردازیم و جایگاه هنر و هنرمند را در آن تبیین می کنیم وهنر نگارگری را به مثابه متن هنری که با مجموعه رمزگان و نشانه ها حقیقتی را متجلی می سازد در بستر عرفان اسلامیبررسی می کنیم. و در نهایت صورت و معنا را در مقام شرقی و غربی مورد تحلیل قرار میدهیم تا اهمیت عرفان اسلامی درعالم هنر معین شود. در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که در میان نشانه های تصویری همچون نور، رنگ، پرسپکتیوکه در نگارگری به دست هنرمند نقش آفرینی شده است، مضامین عرفانی نظیر وحدت در کثرت، کیفیت نفس و روحانسانی و عروجش از عالم مادی به عالم معنا متجلی میشود. یک حقیقت در عالم وجود دارد و مظاهرش در صورتها جلوهگر میشود و هر چیزی در عالم هستی شروق و غروبی دارد. شرق رو به معنا و غرب رو به صورت دارد و در مقام وسطصورت و معنا توامان هستند که جایگاه ویژهای مییابد، جایگاهی که اسلام در آن ظهور پیدا کرده و هنرش، فعل حق میشود. در این تحقیق، داده ها از طریق مطالعه کتابخانه ای و جستجوی اینترنتی جمع آوری شده مطالعه و بررسی می شوند.

Keywords:

صورت , معنا , عرفان اسلامی , هنر نگارگری ایرانی , مقام مشرقی , مقام مغربی