تاملی در قبض و بسط عارفانه

معنای ساده­ی قبض و بسط، حالت درونی سالک است در لحظه؛ اگر شاد باشد و گشاده، بسط است و اگر تلخ و گرفته باشد، قبض است. اما «وقت» در نظر عرفا، لحظه­ای است که آدمی در آن لحظه به سر می­برد و به همین دلیل آن را به شمشیر تشبیه می­کرده­اند. همان­گونه که شمشیر اشیا را به دو نیم می­کند،  وقت نیز ماقبل و مابعد خود را به دو نیم می کند؛ نیمی از گذشته و نیمی که هنوز نیامده است و وقت در آن میان، همان لحظه است و حالتی که آدمی در آن لحظه قرار دارد. در باب معنا و چگونگی این حالات، عارفان سخن­ها گفته­اند. از جمله در باب قبض و بسط که از اساسی­ترین مفاهیم صوفیه است. در این مقاله سعی بر آن است تا برخی از مهم ترین و کامل­ترین تعاریف و ویژگی های حالات قبض و بسط که در کلام برجسته ترین عارفان انعکاس یافته است، ارائه و بررسی  شود.

Keywords:

qabz (=distress) , bast (=bliss) , vaqt (=the present) , hal (=state) , mystic , قبض , بسط , وقت , حال , عارف.