بررسی اثر تنش خشکی بر فنولوژی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum L) در منطقه نیمه خشک

مقدمه: غلات نقش مهم و خاصی در الگوی مصرف مردم جوامع مختلف در جهان دارند. مطالعه واکنش‎های فیزیولوژیک گونه های مختلف غلات به تنش خشکی می تواند به شناسایی مکانیسم های موثر در مقاومت به خشکی کمک کند. تنش خشکی مهم ترین عامل محدودکننده عملکرد و رشد در گیاهان است و بر روی بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و مولکولی گیاه تاثیرگذار است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر تنش خشکی بر فنولوژی، عملکرد و اجزای عملکرد، سرعت و دوره ی پرشدن دانه ارقام مختلف گندم در منطقه نیمه خشک اجرا گردید. مواد و روش ها: به­منظور بررسی اثر تنش خشکی بر روی ارقام مختلف گندم آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۶ تکرار در سال ۹۶-۱۳۹۵ در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: رقم در ۵ سطح (آفتاب، قابوس، کوهدشت، کریم و لاین ۱۷) و تنش خشکی در چهار سطح (عدم تنش خشکی (شاهد)، تنش خشکی جزئی (۲۵ درصد تخلیه ظرفیت زراعی)، تنش خشکی شدید (۵۰ درصد تخلیه ظرفیت زراعی) و تنش خشکی خیلی شدید (۷۵ درصد تخلیه ظرفیت زراعی) بودند. نتایج: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر رقم بر روی عملکرد و اجزای عملکرد به جزء عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود؛ درحالی­که خشکی بر صفات عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود؛ اما اثر متقابل رقم × خشکی فقط بر صفت عملکرد دانه در بوته معنی دار بود. در شرایط تنش خشکی جزئی کمترین و بیش­ترین عملکرد دانه در بوته به­ترتیب در رقم کوهدشت و لاین ۱۷ مشاهده شد. با شدیدتر شدن تنش (تنش شدید) بین ارقام تفاوتی مشاهده نشد. کم ترین و بیش ترین شاخص برداشت به ترتیب مربوط به رقم کوهدشت و آفتاب بود. همبستگی مثبت و معنی داری بین طول سنبله با روز تا گرده افشانی مشاهده شد و از طرفی رابطه تعداد پنجه بارور، شاخص برداشت، عملکرد دانه و طول دوره پرشدن دانه با طول سنبله منفی و معنی دار بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایح تحقیق در این آزمایش، سطوح مختلف تنش خشکی باعث واکنش متفاوتی بین ارقام مختلف گندم شد که می توان به تفاوت های ژنتیکی و سطوح تحمل­پذیری آن ها نسبت داد. با توجه به نتایج رقم کوهدشت و لاین ۱۷ به­ترتیب حساس ترین و مقاوم ترین رقم به تنش بودند.

Keywords:

واژه های کلیدی: تنش , سرعت پرشدن دانه , شاخص برداشت , گندم