بحران آب درخاورمیانه ،بررسی راهبردی منابع،مصارف ،چالش ها ومدیریت بحران مخاطرات منابع آب کشور

آب منبع حیاتی برای هر پدیده زیستی و انسانی است. امروزه مدیریت و حفاظت آب نه تنها در کشورهای درحال توسعه، بلکه در کشورهای توسعه یافته هم دارای اهمیت بالایی است. در اقتصاد سنتی، آب به عنوان یک عامل تولیدی در حسابهای ملی وارد نمی شود. ولی در واقعیت، آب به طور مستقیم و نامستقیم نهاده ی اولیه بسیاری از کالاها و خدمات است. از چالش های فراروی کشور در فرآیند توسعه، مسائل مرتبط با کمبود و کیفیت منابع آب است. ساختار فعلی سازمانهای مختلف مرتبط با مدیریت آب در کشور، براساس سیاست مجزا کردن مسئولیت ها و عملکردها قرار دارد.تغییرات اقلیمی ،گرم شدن کره زمین،افزایش جمعیت ومصرف گرایی نیازهای رقابت اقتصادی و..تاثیرسوء خود را بر محیط زیست و از جمله منابع آب ، منابع آب به موضوعهای با اهمیت برجای نهاده.موضوع هیدروپولیتیک واهمیت استراتژیک آب در صحنه سیاست داخلی کشورها به ویژه در مناطق خشک و کم آب جهان نظیر خاورمیانه از دیرباز مطرح بوده و همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است. کارشناسان امور آب پیش بینی می کنند در آیندهای نه چندان دور تنشها، درگیریهای ملی، منطقه ای و بین المللی بر سر مسئله آب بیشتر خواهد شد و از آنجا که همگان به آب شیرین و پاک نیاز دارند،وقوع تنشها وجنگها ،مناقشات مرزی وسیاسی جنگهای آینده جهان بر سر منابع آب دور از ذهن وبعیدنیست. در ۵۰ سال گذشته ۳۷ موردخشونتها بر سر آب گزارش شده است که همه آنها به جز ۷ مورد مربوط به منطقه خاورمیانه می باشد. چنان که طبق اعلام مطالعات سازمان ملل متحد کمبود آب، بحرانی حاد در سراسر خاورمیانه خواهدبود. بحرانی که تنها از طریق اعمال برنامه ریزیهای کلان و واقع بینانه و مبتنی بر تعاملات بین المللی و با استفاده از تمامی امکانات و ظرفیت ها قابل کنترل خواهد بود. این مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانهای و اسنادی به مطالعه وضعیت و ابعاد بحران آب در منطقه خاورمیانه و چالشها و راهکارهای حل این مسئله پرداخته است. با توجه به نتایچ بدست آمده آنچه ضروری مینماید، ایجاد یک برنامه و اقدام جهانی به منظور تضمین دسترسی به آب سالم برای همه جهانیان است. همچنین تدوین سیاستهای ملی و منطقهای و افزایش کمکهای بینالمللی به کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته به ویژه در منطقه خاورمیانه در کنار این برنامه جهانی جهت حل این معضل بسیار موثر خواهد بود. هدف این مطالعه بررسی نقش آب در فرآیند توسعه کشور با استفاده از الگوی تعدیل شده کشورهای پیشرو است. این مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به مطالعه وضعیت و ابعاد بحران آب در منطقه خاورمیانه و چالشها و راهکارهای حل این مسئله پرداخته است. با توجه به نتایج به دست آمده آینده بحران در کل منطقه خاورمیانه عربی نگران کننده است اما شدت و ضعف آن در همه نقاط و بخشها یکسان نیست و در همه حوزه ها هم علل بروز بحران یکی نبوده و به همین دلیل دورنمای بحران نیز در آنها متفاوت استدرایران عمده منابع آبی کشور درکنار ازدسترج خارج شدن از مناطق مرزی وحوضه های داخلی وشمالی –جنوبی دربخش کشاورزی باحداقل راندمان وسیاستهاوبرنامه های غیرعقلایی الگوی کشت،فقد الگوی مصرف صحیح درمجتمع های زیستی ،شوروآلوده شدن منایع آب درپشت سدهای با سازندهای نمکدار دوران سوم زمین شناسی بویژه سازند قرمز بالایی وگچساران. نتایج نشان می دهد که سهم بخش آب در اقتصاد کلان کم شماری می شود. عمده ترین دلیل این کم شماری، لحاظ نشدن ارزش واقعی آب در حساب های ملی و عدم تعیین حدود و تفکیک ارزش فروش آب در حسابداری ملی است. با توجه به اهمیت بخش آب در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، لازم است که مدیریت بخشی منابع آب به سمت مدیریت یکپارچه منابع آب سوق یابد. بدین منظور، تنها با ادغام اطلاعات هیدرولوژی و اقتصادی و تهیه حساب اقماری آب می توان در جهت مدیریت یکپارچه آب در کشور گام برداشت.

Keywords:

بحران آب خاور میانه , چالشها و راهکارها , اهمیت آب , مدل تعادل عمومی , حسابداری ملی , بحران آب , چالش های آب مدیریت منابع