فرا تحلیل پژوهش های مرتبط با ژئوپلیتیک مرزهای دریایی در نشریات معتبر داخلی

بررسی و تحلیل ژئوپلیتیک مرزهای دریایی کشورها در ابعاد ملی ، منطقه ای و بین المللی چه در جوامع توسعه یافته و چه در جوامع درحالتوسعه همواره به عنوان یک دغدغه و چالش مطرح بوده است . دریای خزر و خلیج فارس به عنوان مهم ترین حوزههای مرزهای دریایی در زمره اصلی ترین محیط کنش های ملی و بین المللی کشورها محسوب می شوند که در تمام قرون گذشته از مناطق استراتژیک به شمار می رفته است و در دورههای گوناگون متاثر از ویژگی های ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی ، ساختارهای مختلف اقتصادی، سیاسی ، نظامی و... را به خود دیده است که دراین بین رقابت های استعماری و توسعه طلبانه کشورهای فرا منطقه ای در مرزهای آبی لزوم توجه جدی به این مقوله از منظر ژئوپلیتیکی برجسته نموده است . هرچند در مطالعات پراکنده به صورت مستقیم و غیرمستقیم به مرزهای دریایی پرداخته شده است ، درمجموع، نتیجه و برآیند کلی این مطالعات مشخص نشده است . بر این اساس تحقیق حاضر به منظور بررسی ژئوپلیتیک مرزهای دریایی در نشریات داخلی به شیوه فرا تحلیل از طریق مطالعات اسنادی انجامشده است . پژوهش فرا تحلیل ، مجموعه ای از فنون نظاممند برای حل تناقض در مورد یافته های حاصل از تحقیقات مختلف جهت یک موضوع است . به همین منظور ابتدا با جستجو در پایگاههای اینترنتی نشریه های علمی کشور (مگیران، نورمگز، ایران داک، علم نت ، مقاله های جهاد دانشگاهی و...) نسبت به جمع آوری تمام مقالات پژوهشی اقدام شد. درنهایت ۲۶ مقاله انجامشده در نشریات داخلی بین سالهای ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۸ که ملاک ورود به فرا تحلیل را داشتند، تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که رویکرد توصیفی - تحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانه ای و رویکردهای نظری وجه غالب روششناختی مقالات بوده است . مباحث قلمرو سازی، تحدید حدود دریایی و حضور قدرتهای فرا منطقه ای با حساسیت بیشتری در قالب مقالات دنبال شده است که ارتباط تنگاتنگی با موضوع پژوهش »ژئوپلیتیک مرزهای دریایی « دارد. مسئله این تحقیقات بیشتر در حوزه چگونگی و چرایی اختلاف و تنش در مرزهای دریایی ایران با کشورهای همسایه دریایی و یا حضور کشورهای فرا منطقه ای در کشورهای همسایه بوده است و به نقش ژئوپلیتیک در شکل دهی این رابطه توجه خاصی شده است . ۶۹ درصد مقالات قائل به همسازی بین ژئوپلیتیک و مرزهای دریایی بودهاند و دراین بین ۸۰ درصد آنها حوزههای پهنه آبی خلیج فارس و دریای خزر را باعث استمرار ژئوپلیتیک مرزهای دریایی دانسته اند. درمجموع، مقالات بررسی شده، ژئوپلیتیک مرزهای دریایی را چندگانه و ترکیبی از مولفه های تحدید حدود مرزی، قلمروسازی، قاچاق کالا و ارز، تقابل قدرتهای فرا منطقه ای در خلیج فارس و دریای خزر، اختلافات ارضی و مرزی و کارکردهای دفاعی امنیتی می دانند.

Keywords:

مرز , مرز دریایی , ژئوپلیتیک مرزهای دریایی , فرا تحلیل .